Απάντηση στους συγχυσμένους του αναρχισμού:
Μια ανταπόκριση στην «Απάντηση στην Πλατφόρμα” από Διάφορους Ρώσους Αναρχικούς
Ομάδα Ρώσων Αναρχικών στο Εξωτερικό (εκδοτική ομάδα «Delo Truda»)
με εισαγωγή του Piotr Arshinov
ΠΡΟΛΟΓΟΣ: ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
Οι διάλογοι που προκλήθηκαν με την «Οργανωτική Πλατφόρμα» έχουν στραφεί έως τώρα κυρίως στα διάφορα επιχειρήματά της ή, πράγματι, στο σχέδιο οργάνωσης που προτάθηκε απ’ αυτή. Οι περισσότεροι επικριτές της, καθώς επίσης και αρκετοί από τους υποστηρικτές της, δεν ήταν ποτέ έως τώρα οξυδερκείς στις εκτιμήσεις τους όσον αφορά το θέμα των θέσεων της Πλατφόρμας: δεν προσπάθησαν ποτέ να ανακαλύψουν ποιοι ήταν οι παράγοντες που προέτρεψαν την εμφάνισή της, την αφετηρία που υιοθετήθηκε από τους συντάκτες της. Και όμως, αυτά είναι θέματα υψίστης σπουδαιότητας γι’ αυτούς οι οποίοι επιδιώκουν να κατανοήσουν το πνεύμα και τη σημασία της Πλατφόρμας.
Η πρόσφατα δημοσιευμένη «Απάντηση στην Πλατφόρμα» από τον Volin και μερικούς άλλους αναρχικούς, η οποία υποτίθεται ότι είναι μια γενική αντιμετώπιση της Πλατφόρμας, – για όλη την προσπάθεια που επενδύεται από αυτούς γι’ αυτό, για όλες τις αξιώσεις της να κινηθεί «στο πλαίσιο της γραμμής» – απέτυχε να είναι κάτι παραπάνω από μια κοινότοπη διατριβή ενάντια στα επιχειρήματα που εξετάζονται μεμονωμένα και είναι ανίκανη να στοχεύσει στην ίδια την καρδιά του θέματος.
Δεδομένου ότι με την «Απάντηση» αυτή επιδεικνύεται μια παντελής ακατανοησία των θέσεων της Πλατφόρμας, παραποιώντας τις και χρησιμοποιώντας διάφορες σοφιστείες για να τις αντιμετωπίσει, η Ομάδα Ρώσων Αναρχικών στο Εξωτερικό, έχοντας διερευνήσει αυτήν την δυνάμει αντιμετώπιση, έχει, για άλλη μια φορά, προσδιορίσει μια σειρά σημείων που τίθενται υπό αμφισβήτηση: η Ομάδα έχει συγχρόνως εντοπίσει τις πολιτικές και θεωρητικές ανεπάρκειες της «Απάντησης».
Ο σχολιασμός που ακολουθεί δίνεται ως εξέταση της απάντησής τους. Δεν προορίζεται ούτε ως συμπλήρωμα ούτε ως προσθήκη στην Πλατφόρμα: έχει μόνο ως σκοπό να διευκρινίσει μερικές από τις θέσεις της.
Εντούτοις, ας μας επιτραπεί με την ευκαιρία αυτή να επισημάνουμε μερικά πράγματα προς εκτίμηση από τους συντρόφους εκείνους που ίσως δείξουν ενδιαφέρον για την Πλατφόρμα, για την οργάνωση του αναρχισμού. Πιστεύουμε ότι με τις ενέργειες αυτές θα βοηθήσουμε ώστε να καταστήσουμε την σημασία και το πνεύμα της καλύτερα κατανοητά.
Έχουμε περιέλθει στη συνήθεια του να αποδίδουμε την αποτυχία του αναρχικού κινήματος στη Ρωσία την περίοδο 1917-1919 στην κρατική καταστολή εκ μέρους του μπολσεβίκικου κόμματος, κάτι το οποίο είναι ένα σοβαρό λάθος. Η μπολσεβίκικη καταστολή, αν και παρακώλυσε τη διάδοση του αναρχικού κινήματος κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ήταν μόνο ένα από τα εμπόδια. Μάλλον, ήταν η εσωτερική αναποτελεσματικότητα του αναρχικού κινήματος μια από τις πρωτεύουσες αιτίες της αποτυχίας αυτής, μια αναποτελεσματικότητα που προέρχεται από την ασάφεια και την αναποφασιστικότητα που χαρακτήρισαν τις κύριες πολιτικές θέσεις του όσον αφορά την οργάνωση και την τακτική.
Ο αναρχισμός δεν είχε καμία σταθερή θέση, καμία συμπαγή και γρήγορη άποψη σχετικά με τα κύρια προβλήματα που θα αντιμετωπίσει με την κοινωνική επανάσταση, μια άποψη που χρειαζόταν προς ικανοποίηση των μαζών που πραγματοποιούσαν την επανάσταση. Οι αναρχικοί καλούσαν σε κατάληψη των εργοστασίων, αλλά δεν είχαν καμία καθορισμένη και με σαφήνεια ομοιογενή άποψη για τη νέα παραγωγή και τις δομές της. Οι αναρχικοί υπερασπίστηκαν την κομμουνιστική αρχή «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του», αλλά δεν σκέφτηκαν ποτέ να εφαρμόσουν αυτή την αρχή στον πραγματικό κόσμο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, επέτρεψαν στα διάφορα ύποπτα στοιχεία να μετατρέψουν αυτήν την μεγάλη αρχή σε καρικατούρα του αναρχισμού. (Πρέπει να θυμηθούμε ακριβώς πόσοι απατεώνες εκμεταλλεύτηκαν αυτήν την αρχή ως μέσο αρπαγής των συλλογικών περιουσιών κατά τη διάρκεια της επανάστασης για προσωπικό τους συμφέρον). Οι αναρχικοί μίλησαν αρκετά για την επαναστατική δραστηριότητα των ίδιων των εργατών, αλλά ήταν ανίκανοι να κατευθύνουν τις μάζες, ακόμα και κατά προσέγγιση, προς εκείνες τις μορφές που προϋποθέτει μια τέτοια δραστηριότητα: αποδείχθηκαν ανίκανοι να ρυθμίσουν την αμοιβαία σχέση μεταξύ των μαζών και του ιδεολογικού τους κέντρου. Υποκίνησαν τις μάζες για να αποτιναχτούν από το ζυγό της εξουσίας, αλλά δεν έδειξαν να κατανοούν πώς να παγιωθούν και να υπερασπιστούν τα κέρδη της επανάστασης. Δεν είχαν καμία ευδιάκριτη άποψη και καμία συγκεκριμένη πολιτική δράση όσον αφορά μια σειρά άλλα προβλήματα, κάτι που τους αποξένωσε από τις δραστηριότητες των μαζών και τους καταδίκασε στην κοινωνική και ιστορική ανικανότητα.
Και εδώ είναι που πρέπει να ψάξουμε για την πρωταρχική αιτία της αποτυχίας τους στη Ρωσική Επανάσταση. Εμείς οι Ρώσοι αναρχικοί που ζήσαμε τις δοκιμασίες των επαναστάσεων του 1905 και του 1917, δεν έχουμε τη παραμικρή παρατεταμένη αμφιβολία γι’ αυτό.
Το πρόδηλο της εσωτερικής αναποτελεσματικότητας του αναρχισμού μάς έχει ωθήσει να αναζητήσουμε τους τρόπους που θα συνηγορήσουν στην επιτυχία.
Πάνω από είκοσι χρόνια εμπειρίας, επαναστατικής δραστηριότητας, είκοσι χρόνια προσπαθειών στις τάξεις των αναρχικών και προσπαθειών που απέβησαν τίποτε άλλο παρά αποτυχίες του αναρχισμού ως οργανωτικού κινήματος: όλα αυτά μάς έχουν πείσει για την ανάγκη μιας νέας περιεκτικής αναρχικής οργάνωσης η οποία να ριζοβολήσει σε μια ομοιογενή θεωρία, πολιτική και τακτική.
Αυτές είναι οι θέσεις της «Οργανωτικής Πλατφόρμας». Πρέπει οι αναρχικοί αγωνιστές άλλων χωρών, που δεν έχουν από πρώτο χέρι εμπειρία της Ρωσικής Επανάστασης, αλλά με οποιαδήποτε γνώση γι’ αυτήν, όσο ισχνή και αν είναι, να είναι πρόθυμοι να εξετάσουν προσεκτικά το κλίμα μέσα στο αναρχικό κίνημα της χώρας τους. Δεν μπορούν να αποτύχουν στο να παρατηρήσουν ότι η εσωτερική αναποτελεσματικότητα που εξανάγκασε σε αποτυχία τον αναρχισμό στη Ρωσική Επανάσταση, επικρατεί το ίδιο και στις δικές τους τάξεις, συνιστώντας μια θανάσιμη απειλή για το κίνημα, ιδιαίτερα την ώρα της επανάστασης. Θα καταλάβουν τότε τη σημασία του βήματος προς τα εμπρός που αντιπροσωπεύει για τον αναρχισμό η «Οργανωτική Πλατφόρμα», από την άποψη των ιδεών, καθώς επίσης και αυτήν της οργάνωσης και της οικοδόμησης.
Piotr Arshinov
ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ «ΑΠΑΝΤΗΣΗ» ΜΕΡΙΚΩΝ ΡΩΣΩΝ ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ
Η «Απάντηση» στην Πλατφόρμα από μερικούς Ρώσους αναρχικούς (τον Απρίλη του 1927), είναι μια προσπάθεια να επικριθεί και να αντικρουστεί εντελώς η «Οργανωτική Πλατφόρμα» που εκδόθηκε από την Ομάδα Ρώσων Αναρχικών στο Εξωτερικό.
Οι συντάκτες της «Απάντησης» υποστηρίζουν ότι διαφωνούν, όχι με ορισμένες ιδέες που τίθενται στην Πλατφόρμα, αλλά μάλλον με ολόκληρο το ντοκουμέντο. Είναι ακριβώς «η Πλατφόρμα… ως τέτοια, οι διακηρυγμένες αρχές της, η ουσία της, η ίδια της η νοοτροπία», που δεν είναι, στην εκτίμησή μας, αποδεκτές, λένε. Νομίζουν ότι δεν είναι αναρχισμός, αλλά μπολσεβικισμός που καθορίζεται μέσα εκεί. Η ιδεολογική ουσία των μπολσεβίκων και των «πλατφορμιστών» παρουσιάζεται να είναι η ίδια. Αναμφισβήτητα, λένε, «οι συντάκτες της Πλατφόρμας κοιτάζουν πάνω σ’ αυτές (τις θέσεις) ως αναπόφευκτες: η δημιουργία ενός κατευθυντήριου πολιτικού κέντρου, της οργάνωσης ενός στρατού και αστυνομικής δύναμης στη διάθεση εκείνου του κέντρου, το οποίο, στην ουσία σημαίνει την εισαγωγή μιας μεταβατικής πολιτικής εξουσίας κρατικιστικής στην αρχή». Και η «Απάντηση» γαρνίρεται με αρκετούς άλλους παρόμοιους καταπληκτικούς ισχυρισμούς.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι τέτοιοι ισχυρισμοί καθιστούν υποχρεωτικό για τους συντάκτες της «Απάντησης» να προσκομίσουν επαρκή στοιχεία πριν προχωρήσουν σ’ αυτούς. Πράγματι, η πρακτική αυτή της παραγωγής αβάσιμων ισχυρισμών μπορεί να οδηγήσει τον αναρχικό σε μια αμφισβητήσιμη συμπεριφορά. Κάθε αναρχικός, υπό την αληθινή έννοια της λέξης, οφείλει, έτσι, να κρατήσει μια καθορισμένη στάση ενάντια σ’ αυτήν την προσέγγιση.
Στην πορεία της ανάλυσής μας αυτής, θα δούμε σε ποιο μέτρο οι συντάκτες της «Απάντησης» έχουν επικυρώσει τις απόψεις τους και αυτό μπορεί να μας διαφωτίσει ως προς την σημασία και την αξία των επιχειρημάτων τους.
Οι συντάκτες ανοίγουν (την κριτική τους) με τη δήλωση ότι βρίσκονται «σε πλήρη διαφωνία με την ομάδα σχετικά με αρκετές θεμελιώδεις ή σημαντικές θέσεις στην Πλατφόρμα». Αλλά στην πραγματικότητα, η διαφωνία αυτή αφορά καθεμία από τις θέσεις της Πλατφόρμας όσον αφορά την οργάνωση και τις αρχές. Για να εξηγήσουν τη διαφορά της άποψής τους, αρκετά ενοχλημένοι, καταφεύγουν σε αρκετές σοφιστείες και καταλήγουν στα απίθανα επιχειρήματά τους. Δεδομένου ότι είναι a priori εχθρικοί προς την Πλατφόρμα στην ολότητά της, αλλά δεν εκθέτουν καμία ρητή δική τους άποψη σε οποιοδήποτε από τα ζητήματα θίγονται εκεί μέσα, αυτή είναι απαραιτήτως η όλη υπόθεση. Μπορούμε να το εκτιμήσουμε αυτό εάν εξετάσουμε τις κύριες αντιρρήσεις τους. Αλλά υπάρχει κάτι περισσότερο: θα δούμε επίσης ότι οι συντάκτες της «Απάντησης», αντικρούοντας ορισμένα επιχειρήματα της Πλατφόρμας, επαναλαμβάνουν πολύ συχνά τα επιχειρήματα αυτά, ισχυριζόμενοι ότι είναι δικά τους και τα χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίσουν την Πλατφόρμα.
Ένα σημείο: η καλύτερη ανταπάντηση στις αντιρρήσεις τους είναι η ίδια η Πλατφόρμα, στην οποία ο αναγνώστης θα βρει μια συγκεκριμένη και καθορισμένη άποψη σχετικά με όλα τα ζητήματα που θίγονται. Προκειμένου να διευκρινίσουμε το πνεύμα και το ρεύμα από τα οποία παρακινούνται, θα απομονώσουμε ορισμένα μόνο σημεία της Πλατφόρμας τα οποία οι συντάκτες της «Απάντησης» επιδίωξαν να αντικρούσουν.
(1) Οι αιτίες της αδυναμίας του αναρχικού κινήματος
Η Πλατφόρμα εντοπίζει την κύρια αιτία της αδυναμίας του αναρχικού κινήματος στην απουσία οργανωτικών παραγόντων οργανωμένων σχέσεων μέσα στο κίνημα, κάτι το οποίο το βυθίζει σε μια κατάσταση «χρόνιας αποδιοργάνωσης». Συγχρόνως, η Πλατφόρμα προσθέτει ότι η ίδια αυτή αποδιοργάνωση φωλιάζει σε μερικές ανεπάρκειες ιδεολογικής φύσης. Και μπορούμε να διακρίνουμε αυτές τις ανεπάρκειες σε μια ολόκληρη σειρά μικροαστικών αρχών που δεν έχουν καμία σχέση με τον αναρχισμό. Η αποδιοργάνωση που επικρατεί στις τάξεις μας έλκει την καταγωγή της από την ιδεολογική σύγχυση. Και προκειμένου να υπερνικηθεί μια τέτοια πρακτική και ιδεολογική σύγχυση, η Πλατφόρμα εισάγει την ιδέα της ίδρυσης μιας γενικής οργάνωσης συγκροτημένης με βάση ένα ομοιογενές πρόγραμμα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η Πλατφόρμα θέτει τα θεμέλια για μια γενική οργάνωση των αναρχικών και δημιουργεί ιδεολογική ομοιογένεια. Έτσι, η οργάνωση αυτή που δημιουργείται συλλογικά θα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να απελευθερώσει τον αναρχισμό από τις ιδεολογικές αντιφάσεις και τις οργανωτικές ανεπάρκειές του και θα προετοιμάσει το έδαφος για μια δυναμική οργάνωση αναρχικών συνενωμένη γύρω από ομοιογενείς αρχές. Δεν βλέπουμε κανέναν άλλο τρόπο για να αναπτύξουμε και ενισχύσουμε τον αναρχισμό μεταξύ των μαζών. Η Πλατφόρμα έχει επισημάνει ότι η προσέγγιση του να φέρουμε τις διάφορες τάσεις του αναρχισμού μαζί σε μια «χαλαρά ενοποιημένη οικογένεια» δεν θα αποκαταστήσει την υγεία του αναρχικού κινήματος, αλλά, αντίθετα, θα το αποδυναμώσει και θα το αποπροσανατολίσει.
Η κριτική που προέρχεται από την «Απάντηση» αρνείται εντελώς την εικόνα των αιτιών των αδυναμιών του αναρχικού κινήματος που η Πλατφόρμα έχει περιγράψει. Πιστεύουν ότι οι αιτίες βρίσκονται «στην ασάφεια διαφόρων βασικών ιδεών σχετικά με την προοπτική μας, όπως: η έννοια της κοινωνικής επανάστασης, της βίας, της συλλογικής δημιουργικότητας, της μεταβατικής περιόδου, της οργάνωσης, και ακόμα άλλων». Επίσης, οι συντάκτες της «Απάντησης» απαριθμούν άλλα ζητήματα τα οποία δεν τα αντιμετωπίζουν άμεσα όλοι οι αναρχικοί. Εάν τους πιστέψουμε, τότε θα σκεφτεί κανείς ότι οι αναρχικοί δεν έχουν καμία κοινή άποψη για οποιοδήποτε θέμα, και ότι θα έπρεπε αρχικά να θεωρητικολογήσουμε για όλα πριν αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της οργάνωσης. Ακούμε ήδη συχνά αυτές τις ιδέες και υποσχέσεις. Και, αντί να προειδοποιήσουν για εκατοστή πρώτη φορά ότι θα βρουν μια διερευνημένη θεωρητική εργασία, οι συντάκτες της «Απάντησης» δεν θα έπρεπε να ασχολούνταν καλύτερα με το να συνεχίσουν γι’ αυτό τον στόχο, πραγματοποιώντας τον και προσφέροντάς τον ως εναλλαγή στην Πλατφόρμα; Η αντίληψή μας για τις αρχές του αναρχισμού είναι αρκετά διαφορετική. Γνωρίζουμε καλά ότι υπάρχει συμφωνία μεταξύ των αναρχικών για τα σημαντικότερα ζητήματα όπως η ιδέα της κοινωνικής επανάστασης, η βία, η συλλογική δημιουργικότητα, η δικτατορία, η οργάνωση, κ.λπ…. Έτσι, εκείνοι που έχουν παραμείνει μέχρι τώρα αντίπαλοι της κοινωνικής επανάστασης, της επαναστατικής βίας και της οργάνωσης, θα είναι πάντα τέτοιοι, και θα ήταν πραγματικά αρκετά αφελές να αρχίσουμε ξανά την ιστορία του αναρχισμού ακριβώς μόνο γι’ αυτούς. Από την στιγμή που θα ερχόταν κάποιος και θα μας έλεγε ότι δεν δέχεται την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης, κάποιος άλλος θα μας ανήγγελλε ότι είναι ενάντια στην επαναστατική βία, ένας τρίτος θα εξέφραζε τη δυσφορία του με την ίδια την ιδέα του κομμουνιστικού αναρχισμού και ένας τέταρτος θα καταφερόταν ενάντια στην ταξική πάλη. Διακηρύσσοντας σε κάθε περίπτωση ότι οι «αρχές του αναρχισμού» δεν είναι στην πραγματικότητα αρκετά ακριβείς ισοδυναμεί στην πραγματικότητα με αποτυχία συγκρότησης μιας γενικής θεωρίας. Δεν είχαμε τον Μπακούνιν, τον Κροπότκιν και τον Μαλατέστα που ήσαν αρκετά ακριβείς σχετικά με τις αρχές του αναρχισμού; Υπήρξαν αναρχικά κινήματα σε διάφορες χώρες που βασίστηκαν στις αρχές αυτές. Πώς μπορούμε να υποστηρίζουμε ότι δεν ήταν αρκετά σαφείς;
Είναι αλήθεια, υπάρχουν πολλά «σκοτεινά» σημεία στον αναρχισμό. Αλλά αυτά ανήκουν σε έναν άλλο χαρακτήρα. Το γεγονός ότι συμπλέουν παράλληλα με τις αδιαφιλονίκητα αναρχικές αρχές, τότε το κίνημα στεγάζει διάφορες φιλελεύθερες τάσεις και ατομικιστικές αποκλίσεις που το αποτρέπουν από το να έχει μια σταθερή βάση. Για να αποκατασταθεί η υγεία του κινήματος, πρέπει να απελευθερωθεί από όλες αυτές τις τάσεις και αποκλίσεις, αλλά η εκκαθάριση αυτή αποτρέπεται σε μεγάλη έκταση από εκείνους ακριβώς τους ατομικιστές, ανοικτούς ή μεταμφιεσμένους (και οι συντάκτες της «Απάντησης» συγκαταλέγονται αναμφίβολα μεταξύ των τελευταίων) οι οποίοι είναι μέρος του κινήματος.
(2) Η ταξική πάλη στο αναρχικό σύστημα
Η Πλατφόρμα δηλώνει αρκετά απλά, ότι η «ταξική πάλη μεταξύ της εργασίας και του κεφαλαίου ήταν πάντα στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών ο πρωταρχικός παράγοντας που καθορίζει τη μορφή και τη δομή αυτών των κοινωνιών», ότι ο αναρχισμός αναδύθηκε και αναπτύχθηκε σ’ αυτό το έδαφος, στους κόλπους των καταπιεσμένων, της εργαζόμενης ανθρωπότητας, ότι ο αναρχισμός είναι ένα κοινωνικό κίνημα των καταπιεσμένων μαζών. Η προσπάθεια να θεωρηθεί ως ένα γενικό ανθρωπιστικό πρόβλημα αποτελεί κοινωνική και ιστορική αναλήθεια. Στην πάλη μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας, ο αναρχισμός παλεύει ολόψυχα και αξεχώριστα στο πλευρό της τελευταίας.
Οι συντάκτες της «Απάντησης» αντιτίθενται σ’ αυτό το ξεκάθαρο και ακριβές μήνυμα με το ότι «ο αναρχισμός είναι μια σύνθεση στοιχείων: ταξικών, ανθρωπιστικών, ατομικών». Αυτή είναι μια άποψη που κατέχεται από κοινού με τους φιλελεύθερους, μέσω της οποίας φοβούνται να στηριχθούν στις αλήθειες του κόσμου της εργασίας, αιωρούμενοι ιδεολογικά για πάντα μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου, ψάχνοντας για κοινές ανθρωπιστικές αξίες για να τις χρησιμοποιούν ως σύνδεση μεταξύ των ανταγωνιζόμενων τάξεων. Αλλά ξέρουμε καλά ότι δεν υπάρχει μια και αδιαίρετη ανθρωπότητα, ότι οι στόχοι του αναρχικού κομμουνισμού θα ικανοποιηθούν μόνο μέσω του αυτοκαθορισμού της εργατικής τάξης και ότι η δραστηριότητα της ανθρωπότητας ως συνόλου, συμπεριλαμβανομένης και της αστικής τάξης, δεν θα το επιτύχει αυτό καν. Συνεπώς, η άποψη αυτή που πλασάρεται από τους φιλελεύθερους, οι οποίοι δεν ξέρουν πώς να επιλέξουν μια πλευρά στην παγκόσμια κοινωνική τραγωδία, δεν μπορεί να έχει καμιά σχέση με την ταξική πάλη και, βέβαια, με τον αναρχισμό.
(3) Για το πρόβλημα της κατεύθυνσης των μαζών και των γεγονότων από την ιδανική άποψη
Στην «Απάντηση» μάλλον δίνεται περισσότερη σημασία στην ιδέα μιας αυταρχικής ηγεσίας, μια δική τους επινόηση, παρά στην ιδέα που καθορίζεται στην Πλατφόρμα. Και, μιλώντας γενικά, σε όλη σχεδόν την «Απάντησή» τους, οι συντάκτες της προσπαθούν να μαντέψουν κάποια «κρυμμένη» έννοια στην «αινιγματική» Πλατφόρμα και φτιάχνουν μια εικόνα που προκαλεί τον τρόμο όχι μόνο στους αναρχικούς, αλλά ακόμη και σε ορισμένους υπερβολικά συναισθηματικούς κρατιστές. Συνεπώς, η επιρροή που ασκείται στη σφαίρα των ιδεών από τους αναρχικούς στα επαναστατικά συνδικάτα μετατρέπεται από τους ίδιους σε υπαγωγή των συνδικάτων αυτών στην αναρχική οργάνωση. Η μέθοδος της κοινής επαναστατικής στρατιωτικής στρατηγικής που εφαρμόζεται για την υπεράσπιση της επανάστασης «γίνεται» (σύμφωνα με την ερμηνεία τους) η ιδέα του συγκεντρωτικού στρατού ενός κράτους. Η έννοια μιας εκτελεστικής επιτροπής μιας αναρχικής οργάνωσης «γίνεται» (σύμφωνα με την ερμηνεία τους) αυτή μιας δικτατορικής Κεντρικής Επιτροπής που απαιτεί αναντίρρητη υπακοή. Ίσως σκεφτεί κάποιος ότι οι συντάκτες της «Απάντησης» είναι τόσο πολύ ανίδεοι ώστε να είναι ικανοί να κατανοήσουν την ουσία όλων αυτών των προβλημάτων. Ούτε ελάχιστο απ’ αυτό! Όλες οι διαστρεβλώσεις και αλλαγές που γίνονται από τους τελευταίους έχουν τον ίδιο στόχο. Θα καταδείξουμε ευθύς για ποιο στόχο προσποιούνται οι αντίπαλοί μας ότι ανησυχούν από την έκφραση «κατεύθυνση των μαζών και των γεγονότων από την άποψη των ιδεών». Αλλά τότε δεν είναι αυτοί σαν όλους εκείνους τους περίεργους που, τρομάζοντας από την ιδέα της επιρροής, φοβούνται από το να επηρεαστούν οι ίδιοι; Η κατεύθυνση των μαζών από την άποψη των «ιδεών» σημαίνει απλώς την ύπαρξη μιας καθοδηγητικής ιδέας στο κίνημά τους. Στον κόσμο του σοσιαλιστικού αγώνα και των σοσιαλιστικών αιτημάτων, δεν υπάρχουν πολλές τέτοιες ιδέες. Αλλά είναι φυσικό ότι εμείς οι αναρχικοί θελήσαμε η καθοδηγητική ιδέα των εργατών να είναι η αναρχική ιδέα και όχι αυτή των σοσιαλ-δημοκρατών για παράδειγμα, οι οποίοι πολύ πρόσφατα πρόδωσαν το επαναστατικό κίνημα των εργαζομένων της Βιέννης.
Αλλά, προκειμένου να γίνει η αναρχική ιδέα ο μαγνήτης των μαζών, πρέπει να αναπτύξουμε μια καλά οργανωμένη ιδεολογική δραστηριότητα, η οποία στη συνέχεια απαιτεί μια αναρχική οργάνωση, τα μέλη της οποίας θα διαδίδουν τις πολύ σαφείς και συνεπείς ιδέες μας μεταξύ των μαζών. Όλα αυτά είναι τόσο στοιχειώδη και αυτονόητα που καταντά ενοχλητικό το ότι πρέπει να τα επαναλάβουμε ξανά στις ημέρες και την εποχή μας σε όλους αυτούς που υποστηρίζουν ότι είναι αντίθετοι με τον αναρχισμό. Οι συντάκτες της «Απάντησης» είναι, επιπλέον καλά ενήμεροι γι’ αυτά, δεδομένου ότι, μετά την παραποίηση της άποψής μας και έχοντας πλασάρει ένα βουνό γελοιοτήτων σχετικά με την Γενική Ένωση των Αναρχικών, καταλήγουν λέγοντας ότι ο ρόλος των αναρχικών στην οικονομική οργάνωση είναι να επηρεάσουν τις μάζες ηθικά και από την άποψη των ιδεών, ενώ είναι συγκεκριμένα η αναρχική οργάνωση που θα τους βοηθήσει πράγματι από αυτή την άποψη των «ιδεών». Αλλά λέγοντας αυτό δεν ισοδυναμεί με δανεισμό των θέσεων της Πλατφόρμας μετά τη δυσφήμησή της; Ποια είναι η σημασία της «επιρροής και βοήθειας των μαζών από την άποψη της ιδέας»; Είναι οι αναρχικοί που θα παράσχουν ιδεολογική βοήθεια σ’ έναν όχλο που βρίσκεται στο στάδιο της διαμόρφωσης ενός πογκρόμ ή της πραγματοποίησης ενός λιντσαρίσματος σύμφωνα με το νόμο; Όλη η βοήθεια που διατίθεται στις μάζες στη σφαίρα των ιδεών πρέπει να είναι σύμφωνη με την ιδεολογία του αναρχισμού, διαφορετικά δεν θα είναι αναρχική βοήθεια. «Ιδεολογική βοήθεια» σημαίνει απλώς: επιρροή από την άποψη των ιδεών, κατεύθυνση από την άποψη των ιδεών (ηγεσία των ιδεών). Ο Μπακούνιν, ο Κροπότκιν, ο Ρεκλύ, ο Μαλατέστα – όλοι αυτοί ήταν άνθρωποι που κατηύθυναν αναμφισβήτητα τις μάζες ιδεολογικά. Αλλά στοχεύουμε στο να δούμε ότι μια τέτοια κατεύθυνση, που ασκείται περιστασιακά, να γίνεται μόνιμος παράγοντας. Και αυτός πρόκειται να υλοποιηθεί μόνο όταν υπάρχει μια οργάνωση που να διακατέχεται από μια κοινή ιδεολογία και της οποίας τα μέλη να συμμετέχουν σε μια συντονισμένη ιδεολογική δραστηριότητα, χωρίς να είναι περιθωριοποιημένα ή διασκορπισμένα όπως έχει συμβεί έως τώρα. Αυτοί είναι οι όροι με τους οποίους τίθεται το όλο ζήτημα. Και είναι μάταιο το ότι οι συντάκτες της «Απάντησης» ονειρεύονται με σοφίσματα για να δείξουν ότι η κατεύθυνση στη σφαίρα των ιδεών σημαίνει αυταρχική κατεύθυνση.
Είναι οι μάζες των ανθρώπων που θα κάνουν την επανάσταση, αυτοί ας πούμε οι αντίπαλοί μας. Κατανοητό. Αλλά οφείλουν να γνωρίζουν ότι στους κόλπους μιας επαναστατημένης μάζας πάντα παγιοποιείται μια μειονότητα πρωτοπόρων που επισπεύδουν και κατευθύνουν τα γεγονότα. Και έχουμε το δικαίωμα να βεβαιώσουμε ότι σε μια αληθινή κοινωνική επανάσταση οι υποστηρικτές του αναρχισμού των εργαζομένων θα αποτελέσουν αυτή την μειονότητα.
(4) Η ιδέα της μεταβατικής περιόδου
Η πλατφόρμα επισημαίνει ότι τα κοινωνικά πολιτικά κόμματα κατανοούν τον όρο «μεταβατική περίοδος» για να ορίσουν ένα συγκεκριμένο στάδιο στη ζωή ενός λαού, τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του οποίου σταδίου είναι: η ρήξη με την παλαιά τάξη πραγμάτων και η εγκατάσταση ενός νέου οικονομικού και πολιτικού συστήματος, ένα σύστημα που μέχρι τώρα δεν αντιπροσωπεύει την πλήρη χειραφέτηση των εργατών. Ωστόσο, ο κομμουνιστικός αναρχισμός, αποκηρύσσει τις μεταβατικές ρυθμίσεις αυτού του είδους. Υποστηρίζει την κοινωνική επανάσταση των εργατών που θα θέσουν τα θεμέλια για την ελεύθερη και εξισωτική κοινωνία τους.
Νομίζουμε ότι το ζήτημα δεν θα μπορούσε να τεθεί πιο ξεκάθαρα. Αλλά οι συντάκτες της «Απάντησης» σκάρωσαν την ανακάλυψη του ακριβώς αντίθετου στην Πλατφόρμα. Κατά την εκτίμησή τους, η Πλατφόρμα είναι, εν γένει, μόνο «μια προσπάθεια να πλασαριστεί αυτή η ιδέα (της μεταβατικής περιόδου) και να μπολιαστεί στον αναρχισμό». Και να εδώ η απόδειξη: η Πλατφόρμα προσμένει με ενδιαφέρον ορισμένα σημεία όταν η κυκλοφορία του Τύπου (ή μάλλον η κατάχρησή του) της εχθρικής προς τους εργάτες τάξης θα έχει διακοπεί από τον κόσμο της αγωνιζόμενης εργασίας. Και οι συντάκτες της «Απάντησης» επιμένουν: γιατί αντιστοιχεί αυτό σε μια πραγματικά «μεταβατική περίοδο»; Τότε ξανά η Πλατφόρμα δηλώνει την αναρχική κομμουνιστική αρχή «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» που σε καμία περίπτωση δεν καθιστά επιβεβλημένο στους εξεγερμένους εργάτες ότι έτσι θα τραφεί ο καθένας, συμπεριλαμβανομένων των δεδηλωμένων εχθρών της επανάστασης, οι οποίοι, κινούμενοι από αντεπαναστατικά κίνητρα, θα αρνούνταν να παίξουν οποιοδήποτε ρόλο στη διαδικασία της παραγωγής και δεν θα ονειρεύονταν τίποτε άλλο εκτός από το να αποκεφαλίσουν την επανάσταση. Η αρχή αυτή σημαίνει μόνο την ισότητα στη διανομή μέσα στα πλαίσια της εξισωτικής κοινωνίας και δεν ισχύει καθόλου για εκείνους που έχουν τοποθετηθεί έξω από την κοινωνία για αντεπαναστατικούς λόγους. Επιπλέον, η αρχή αυτή σημαίνει ότι κάθε μέλος της εργαζόμενης κοινωνίας που ωφελείται από τις υπηρεσίες του πρέπει να την εξυπηρετήσει σύμφωνα με τις δυνάμεις και τις ικανότητές του και καθόλου σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες του ή και καθόλου. Οι συντάκτες της «Απάντησης» ανεβάζουν ξανά τον τόνο και την κραυγή: τι λέτε γι’ αυτό, δεν είναι αυτό μια μεταβατική περίοδος; Διακηρύσσουν «την εφαρμογή της αρχής της ίσης απόλαυσης όλων των διαθέσιμων και πρόσφατα κατασκευασμένων προϊόντων, ανεξάρτητα από την ποσότητά τους, από όλα τα μέλη της συλλογικότητας, χωρίς εξαίρεση, περιορισμό ή προνόμιο οποιουδήποτε είδους». Αλήθεια, τίποτα δεν είναι αρκετά σαφές στην φόρμουλα αυτή, εάν δηλαδή οι επαναστατημένοι εργαζόμενοι πρέπει να ταΐσουν την αστική τάξη που δεν παίζει κανέναν ρόλο στην παραγωγή και χρησιμοποιεί την ευστροφία της για να τους εναντιωθεί. Αλλά από τη στιγμή που η φόρμουλα αυτή αντιτίθεται στην εργατική αρχή της Πλατφόρμας, πρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι εργάτες έχουν καθήκον να διατηρήσουν την αστική τάξη, ακόμα κι αν δεν έχουν την παραμικρή επιθυμία να το κάνουν.
Δεν θα υπεισέλθουμε στη συζήτηση μιας τέτοιας άποψης. Η ίδια η εργατική τάξη θα επιλύσει ουσιαστικά το ζήτημα αυτό, όταν έρθει η κοινωνική επανάσταση. Εντούτοις, δεν πιστεύουμε ότι θα γεμίσει τους συντάκτες της «Απάντησης» με επαίνους για την τρυφερή προσοχή με την οποία περιβάλουν έναν αστό που αρνείται να εργαστεί. Δεν θα ενθαρρύνονταν καλύτερα οι συντάκτες της «Απάντησης» να επινοήσουν κάποιο τρόπο ώστε να μετατρέψουν τους αστούς σε τίμια μέλη της εργαζόμενης κοινωνίας αντί να τους προσέξουν με τέτοιο ενδιαφέρον;
Αλλά το εντυπωσιακότερο ταχυδακτυλουργικό των συντακτών της «Απάντησης» έρχεται αργότερα. Αφού αντέκρουσαν όλες τις θέσεις της Πλατφόρμας, αφού χαρακτήρισαν τους συντάκτες της ως επαίσχυντους Μπολσεβίκους και το εποικοδομητικό τους σύστημα ως μεταβατικό, πολιτικό και οικονομικό κρατικό σύστημα – κάποιος θα περίμενε από αυτούς να παρουσιάσουν μια θαρραλέα περιγραφή της μετεπαναστατικής αναρχικής κοινωνίας, της κοινωνίας στην οποία ο καθένας θα ικανοποιούσε κάθε ανάγκη του και που δεν θα είχε τίποτα από κοινού με αυτή που σκιαγραφείται στην Πλατφόρμα. Τίποτε απ’ αυτό, πάντως. Το μόνο που μπορεί να βρει κάποιος είναι η αποδοχή ότι η δημιουργική προσπάθεια της κοινωνικής επανάστασης «θα είναι μια φυσική έναρξη του σχηματισμού μιας αναρχικής κοινωνίας». Τώρα που η δήλωση είναι δανεισμένη, λέξη προς λέξη, από την Πλατφόρμα, η οποία δηλώνει ότι «η νίκη των εργατών… θα είναι η έναρξη της οικοδόμησης της αναρχικής κοινωνίας που, μόλις περιγραφεί, έπειτα, χωρίς διακοπή, θα ακολουθήσει τη γραμμή της ανάπτυξής της, που γίνεται ισχυρότερη και στρογγυλεμένη». Η αλήθεια με τους αντιπάλους μας είναι ότι η δεξιά πλευρά του μυαλού τους δεν έχει καμία ιδέα τι σκέφτεται και κάνει η αριστερή πλευρά.
(5) Το πρόβλημα της παραγωγής
Οι συντάκτες της «Απάντησης» δεν αποτυγχάνουν να μας προβάλουν κατηγορηματικές αντιρρήσεις σε σχέση επίσης με το πρόβλημα της παραγωγής. Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει μια ιδέα για το τι είναι αυτό που προκαλεί τις αντιρρήσεις τους, καθώς επίσης και τι υποστηρίζουν στην ανάλυσή τους. Η ιδέα της ενοποιημένης και συντονισμένης παραγωγής που τίθεται από την Πλατφόρμα τους αφήνει παγερά αδιάφορους, όπως η ιδέα των αντιπροσωπειών που κατευθύνουν την παραγωγή και που εκλέγονται από τους εργαζόμενους. Στην ιδέα της συντονισμένης παραγωγής αυτοί μαντεύουν το φάσμα του συγκεντρωτισμού και του κρατισμού και προτείνουν αντί αυτού την ιδέα της αποκεντρωμένης παραγωγής.
Η ιδέα της ενοποιημένης παραγωγής είναι σαφής: η Πλατφόρμα θεωρεί το σύνολο της σύγχρονης ιστορίας ως ένα ενιαίο, γιγαντιαίο εργαστήριο των παραγωγών, δημιουργημένο από τις προσπάθειες διαφόρων γενεών των εργατών και την ιδιοκτησία συνολικά καθεμία και όχι το καθένα ειδικότερα.
Οι συγκεκριμένοι κλάδοι της παραγωγής διασυνδέονται αξεχώριστα και δεν μπορούν ούτε να παράγουν ούτε να υπάρξουν ως χωριστές οντότητες. Η ενότητα όλου αυτού του εργαστηρίου καθορίζεται από τεχνικούς παράγοντες. Αλλά μόνο μια ενοποιημένη και συντονισμένη παραγωγή είναι ικανή να υπάρξει σ’ αυτό το εργοστάσιο-μαμούθ. Η παραγωγή πραγματοποιείται μέσω ενός γενικού σχεδίου που καθορίζεται σύμφωνα με τις οργανώσεις παραγωγής των εργαζομένων και των αγροτών, ένα σχέδιο που συντάσσεται λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της κοινωνίας συνολικά. Τα προϊόντα αυτού του εργοστασίου ανήκουν στο σύνολο της εργαζόμενης κοινωνίας. Μια τέτοια παραγωγή είναι αληθινά σοσιαλιστική.
Είναι αρκετό για να συγχωρηθεί το ότι οι συντάκτες της «Απάντησης» παρέλειψαν να εξηγήσουν πώς οραματίζονται την αποκεντρωμένη παραγωγή. Αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι μιλούν για διάφορες ανεξάρτητες παραγωγικές μονάδες, απομονωμένες βιομηχανίες, χωριστά τραστ και ίσως ακόμη και χωριστά εργοστάσια που παράγουν και διαθέτουν τα προϊόντα τους όπως τα βολεύει. Οι συντάκτες της «Απάντησης» δηλώνουν ότι η αποκεντρωμένη παραγωγή θα λειτουργήσει σύμφωνα με τις ομοσπονδιακές αρχές. Αλλά, δεδομένου ότι οι συνενωμένες σε ομοσπονδία μονάδες δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις (δηλαδή, το ενωμένο εργατικό δυναμικό μιας μόνης εγκατάστασης, τραστ ή βιομηχανίας), η παραγωγή δεν θα είναι καν σοσιαλιστική, θα είναι καπιταλιστική, επειδή θα βασίζεται στον κατατεμαχισμό της ιδιοκτησίας, κάτι που δεν θα αργήσει να προκαλέσει συναγωνισμό και ανταγωνισμούς.
Η ενοποιημένη παραγωγή δεν είναι συγκεντρωτική παραγωγή που κατευθύνεται από ένα αυταρχικό «κέντρο». Η ενοποιημένη παραγωγή είναι η μόνη αυθεντικά κομμουνιστική παραγωγή.
(6) Η υπεράσπιση της επανάστασης
Εξετάζοντας το πρόβλημα της υπεράσπισης της επανάστασης, η Πλατφόρμα παραθέτει πρώτα την άποψη ότι τα πιο αποτελεσματικά μέσα υπεράσπισης της επανάστασης θα ήταν η εύρεση μιας ριζικής λύσης στα προβλήματα της παραγωγής, του ανεφοδιασμού και της γης. Αλλά η Πλατφόρμα προέβλεψε επίσης ότι η λύση των προβλημάτων αυτών θα προκαλέσει απαραιτήτως έναν άσπονδο εμφύλιο πόλεμο, μέσω του οποίου η εκμεταλλεύτρια τάξη θα προσπαθήσει να διατηρήσει ή να επανακτήσει τα προνόμιά της. Αυτό είναι απλώς αναπόφευκτο. Η Πλατφόρμα καταδεικνύει, επίσης, ότι η τάξη που βρίσκεται αυτήν την περίοδο στην εξουσία, θα προσφύγει στον πόλεμο αυτό στη «μεθοδολογία ολόκληρης της στρατιωτικής δράσης: ενότητα του λειτουργικού προγραμματισμού και συνοχή της γενικής διοίκησης». Λέει ακόμα ότι οι εργάτες θα πρέπει, επίσης, να προσφύγουν σ’ αυτές τις μεθόδους αγώνα και όλες οι οπλισμένες μονάδες που θα αναπηδήσουν εθελοντικά θα πρέπει να συγχωνευθούν σε έναν ενιαίο στρατό. Αυτή η ανάγκη δεν καθιστά αδύνατο για τα τοπικά στρατιωτικά αποσπάσματα τη διεξαγωγή ενός ανεξάρτητου αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση. Εντούτοις, απαιτείται ένας επαναστατικός στρατός εργαζομένων και αγροτών για να αντιμετωπίσει το ευρύ μέτωπο της αντεπαναστατικής επίθεσης.
Προκειμένου να καταπολεμηθεί η αντεπανάσταση, οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι κύριοι του κοινού τους λειτουργικού σχεδίου και της γενικής τους διοίκησης. Διαφορετικά, ο εχθρός θα τους επιτεθεί εκεί όπου είναι πιο αδύνατοι και εκεί που δεν το περιμένουν.
Η ιστορία είναι η καλύτερη απόδειξη αυτού:
-
Όλες οι λαϊκές επαναστάσεις ήταν ιδιαίτερα επιτυχείς όταν ο στρατός έπαψε να εξυπηρετεί τυφλά τις άρχουσες τάξεις και πέρασε στην πλειοψηφία του με τους επαναστάτες.
-
Κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης, ήταν εκείνα τα λαϊκά κινήματα που κατόρθωσαν να ενώσουν τις οπλισμένες δυνάμεις τους σε σημαντικές μονάδες, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των οποίων επέδρασαν σε μια ολόκληρη περιοχή που εμπιστεύτηκαν, κάτι που στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Αυτό συνέβη με το επαναστατικό κίνημα που διευθύνθηκε από τον Makhno. Οι επαναστατικές ομάδες που απέτυχαν να καταλάβουν αυτήν την ανάγκη χάθηκαν από έναν καλά οργανωμένο εχθρό. Υπάρχουν εκατοντάδες τέτοιες περιπτώσεις στη Ρωσική Επανάσταση.
-
Η ρωσική αντεπανάσταση που ηγήθηκε από τους Kolchak, Denikin, Yudenich και άλλους, οφείλει τη στρατιωτική της ήττα στο γεγονός κυρίως ότι απέτυχε να καταρτίσει ένα ενιαίο λειτουργικό σχέδιο και ένα γενικό επιτελείο του αντεπαναστατικού στρατού. Έτσι, ενώ ο Kolchak ήταν (το 1918) κοντά στο Kazan και προχωρούσε προς την Μόσχα, ο Denikin παρέμενε στον Καύκασο. Αλλά ήταν μόνο τότε που ο Kolchak «εκκαθαρίστηκε» (το 1919) όταν ο Denikin περικύκλωσε τη Μόσχα. (Σημείωση: δεν μιλάμε εδώ για τις αντιστασιακές δραστηριότητες των παρτιζάνων ενάντια στον Kolchak και τον Denikin και που προκάλεσαν την τελική στρατιωτική και κοινωνική ήττα του δεύτερου).
Η εξεγερτική επαναστατική εργασία κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου πρέπει να ξέρει πώς να χρησιμοποιήσει τη μεθοδολογία της ενότητας του λειτουργικού προγραμματισμού και της γενικής εντολής των επαναστατικών οπλισμένων δυνάμεων. Χωρίς αυτά, οι εργαζόμενοι και οι αγρότες θα ηττηθούν από τις αντεπαναστατικές δυνάμεις που είναι ιδιαίτερα ικανές στις στρατιωτικές τέχνες. Η Πλατφόρμα επισήμανε πόσο απαραίτητο θα ήταν για τους εργαζόμενους να χρησιμοποιήσουν αυτή την μεθοδολογία καθώς επίσης και να δημιουργήσουν έναν ενιαίο στρατό, αγκαλιάζοντας όλες τις οπλισμένες δυνάμεις που τίθενται στη διάθεση της επανάστασης. Εννοείται ότι η Πλατφόρμα επιμένει σ’ αυτήν την οργάνωση μόνο κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου στην πάλη ενάντια στην αντεπανάσταση. Μόλις τελειώσει ο πόλεμος αυτός, ο επαναστατικός στρατός δεν έχει κανένα περαιτέρω λόγο ύπαρξης και θα εξασθενίσει. Για να πούμε την αλήθεια, ολόκληρο το κεφάλαιο της Πλατφόρμας που εξετάζει την υπεράσπιση της επανάστασης τονίζει μόνο την ανάγκη του να χρησιμοποιήσουν οι εργαζόμενοι την μεθοδολογία ενός κοινού λειτουργικού σχεδίου και μιας κοινής διοίκησης. Η Πλατφόρμα επισημαίνει, επίσης, το σημείο ότι αυτές οι μέθοδοι καθώς επίσης και η ιδέα του επαναστατικού στρατού πρόκειται να θεωρηθούν μόνο ως στρατήγημα που απαιτείται από τον εμφύλιο πόλεμο και με κανέναν τρόπο ως αναρχικές αρχές. Μας χτυπά άσχημα το ότι κανένα λογικό και τίμιο μυαλό δεν θα μπορούσε να βρει τέτοιους λόγους για να επιτεθεί στην Πλατφόρμα, ότι δήθεν ωθεί την ιδέα ενός στάσιμου, συγκεντρωτικού στρατού. Ωστόσο, οι συντάκτες της «Απάντησης» το καταφέρνουν. Μας κατηγορούν ούτε λίγο-ούτε πολύ ότι επιδιώκουμε τη δημιουργία ενός συγκεντρωτικό στρατό που τίθεται στη διάθεση των γενικών παραγωγικών οργανώσεων που κατευθύνονται, με τη σειρά τους, από το Συνδικάτο/Κόμμα. Πιστεύουμε ότι οι αναρχικοί κύκλοι είναι αρκετά οξυδερκείς για να καταλάβουν ότι η άποψη αυτή είναι παράλογη και ασυνάρτητη. Στην «Απάντηση» δεν προτείνεται καμία δυναμική και γρήγορη λύση στο πρόβλημα της υπεράσπισης της επανάστασης. Αφού μας προσέφεραν τα πιο ετερόκλητα ψέματα και προσβολές ενάντια στην Πλατφόρμα, οι συντάκτες της «Απάντησης» αρχίζουν να μουρμουρίζουν κάτι για την ένωση των οπλισμένων δυνάμεων στην επανάσταση, μιμούμενοι την ιδέα της Πλατφόρμας, αν και παραποιώντας την όπως συνήθως.
Αλλά εξετάζοντας την ανάγκη, που αναγγέλλεται με την Πλατφόρμα, υπαγωγής του επαναστατικού στρατού στις υψηλότερες παραγωγικές οργανώσεις των εργαζόμενων, οι συντάκτες της «Απάντησης» επιδεικνύουν ένα αληθινά διεισδυτικό μυαλό, ένα πραγματικό αριστούργημα. Πώς τολμάτε, αναφωνούν, να λέτε ότι δεν υπάρχει μεταβατική περίοδος; Ακριβώς όπως η υπαγωγή του επαναστατικού στρατού στις παραγωγικές οργανώσεις των εργαζομένων και των αγροτών αποτελεί μια μεταβατική περίοδο – αυτό είναι το άλυτο αίνιγμα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των εργατών δεν θα γίνουν από καμιά άποψη ένα μέσο γι΄ αυτούς, θα έχουν μόνο έναν τρόπο εφαρμογής της επανάστασης των εργαζομένων και των αγροτών. Συνεπώς, είναι στο χέρι των εργαζομένων και των αγροτών το ότι ο στρατός πρέπει να είναι υπόλογος και ότι πρέπει να κατευθυνθεί πολιτικά. Σύμφωνα με τους συντάκτες της «Απάντησης», ο επαναστατικός στρατός ή, μάλλον, οι οπλισμένοι σχηματισμοί, δεν πρέπει να είναι υπόλογοι στις οργανώσεις αυτές, θα ακολουθήσουν μια ανεξάρτητη ύπαρξη και ένα αγώνα που αυτοί θα κρίνουν κατάλληλος. Συνεπώς, είναι άνθρωποι που έχουν την αυθάδεια να μιλούν για πράγματα για τα οποία δεν έχουν καν σκεφθεί ποτέ!
(7) Αναρχική Οργάνωση
Οι συντάκτες της «Απάντησης», όσον αφορά και αυτό το ζήτημα επίσης, ενδιαφέρονται κατά πρώτο λόγο για την παραποίηση της σημασίας της Πλατφόρμας. Πρώτα απ’ όλα, μετατρέπουν την ιδέα της Εκτελεστικής Επιτροπής σε αυτήν μιας Κεντρικής Επιτροπής ενός κόμματος, μια επιτροπή που εκδίδει εντολές, νομοθετεί και διατάζει. Οποιοσδήποτε, ακόμα και αυτός που είναι στο μικρότερο βαθμό σχετικός με την πολιτική, ξέρει καλά ότι μια εκτελεστική επιτροπή και μια κεντρική επιτροπή είναι δύο αρκετά διαφορετικές ιδέες. Η εκτελεστική επιτροπή μπορεί πολύ καλά να αποτελεί μια αναρχική αντιπροσωπεία και, πράγματι, ένα τέτοιο όργανο υπάρχει σε πολλές αναρχικές και αναρχοσυνδικαλιστικές οργανώσεις.
Απορρίπτοντας την ιδέα μιας ευρείας αναρχικής οργάνωσης που να βασίζεται σε μια ομοιογενή ιδεολογία, οι συντάκτες της «Απάντησης» προωθούν την ιδέα μιας σύνθετης οργάνωσης όπου όλες οι τάσεις του αναρχισμού συναθροίζονται «σε μια ενιαία οικογένεια». Για να προετοιμαστεί το έδαφος για την συγκρότηση μιας τέτοιας οργάνωσης, προτείνουν την κυκλοφορία μιας εφημερίδας σε κάθε χώρα μέσα από την οποία θα συζητιόνταν και θα εξετάζονταν όλα τα αμφισβητούμενα ζητήματα από κάθε οπτική γωνία, επιφέροντας έτσι μια συνεννόηση μεταξύ των αναρχικών.
Έχουμε ήδη επισημάνει τη θέση μας σχετικά με την έννοια της σύνθεσης και δεν θα παραθέσουμε την συλλογιστική μας εδώ. Θα περιοριστούμε απλώς στο να προσθέσουμε ότι η ύπαρξη αποκλίσεων μεταξύ των απόψεων των αναρχικών οφείλεται περισσότερο στην έλλειψη ενός περιοδικού που θα ενεργούσε ως φόρουμ συζήτησης (υπήρξαν τέτοια κάποτε). Βέβαια, ένα φόρουμ συζήτησης ποτέ δεν θα κατορθώσει να φέρει τα διάφορα ρεύματα μαζί, αλλά σίγουρα θα μπορούσε να διεγείρει τα μυαλά των εργαζόμενων μαζών. Επιπλέον, ένα σύνολο ατόμων που υποστηρίζουν ότι είναι αναρχικοί δεν έχει απαραίτητα τίποτα κοινό με τον αναρχισμό. Συναθροίζοντας αυτούς τους ανθρώπους (σε ποια βάση;) σε «μια οικογένεια» και χαρακτηρίζοντας αυτή την συνάθροιση ως «αναρχική οργάνωση» όχι μόνο θα ήταν κάτι άνευ σημασίας, αλλά θα ήταν και επιβλαβές. Εάν επρόκειτο να συμβεί αυτό από κάποια ατυχία, κάθε προοπτική ανάπτυξης του αναρχισμού σε ένα επαναστατικό κοινωνικό κίνημα εργατών θα εξαφανιζόταν.
Δεν αποτελεί ένα τυχαίο μίγμα, αλλά μάλλον μια διαλογή από τις γνήσιες αναρχικές δυνάμεις και η οργάνωση σε ένα αναρχικό κομμουνιστικό κόμμα που θα είναι ζωτικής σημασίας για το κίνημα, όχι μια συνθετική σαλάτα, αλλά διάκριση και εξερεύνηση της αναρχικής ιδέας ώστε να τις κάνουμε ένα ομοιογενές κινηματικό πρόγραμμα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος επανοικοδόμησης και ενίσχυσης του κινήματος στις εργαζόμενες μάζες.
Συμπερασματικά, μερικές λέξεις για τα ηθικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της «Απάντησης». Στην πραγματικότητα, η «Απάντηση» δεν απευθύνεται στην Πλατφόρμα, αλλά σε μια ολόκληρη σειρά θέσεων που παραποιούνται κατάλληλα εκ των προτέρων από τους συντάκτες της «Απάντησης». Δεν υπάρχει ούτε μια παράγραφος στην οποία να απαντούν χωρίς πρόλογο. Αρχίζουν πάντα με ιησουΐτικα υπονοούμενα σχετικά με τις θέσεις και μετά, έχοντάς τις παρασκευάσει, θέτουν τις αντιρρήσεις τους σ’ αυτές. Στα χέρια τους, η Πλατφόρμα έχει μετατραπεί σε μια μοχθηρή συνωμοσία ενάντια στο αναρχικό κίνημα καθώς και ενάντια στην εργατική τάξη. Να πώς παρουσιάζουν τη σκέψη τη; Πλατφόρμας: «Στην κορυφή, το καθοδηγητικό κόμμα (η Γενική Ένωση των Αναρχικών), από κάτω οι ανώτερες οργανώσεις αγροτών και εργαζομένων που καθοδηγούνται από την Ένωση, πιο χαμηλά ακόμα οι κατώτερες οργανώσεις, τα όργανα του αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση, το στρατό, κ.λπ….». Αλλού, μιλούν για τα όργανα «ανακριτικής και πολιτικής βίας». Έχει φτιαχτεί μια ολόκληρη εικόνα, ένα πορτρέτο ενός αστυνομικού κράτους που κατευθύνεται από τη Γενική Ένωση των Αναρχικών.
Κάποιος ίσως ρωτήσει, γιατί αυτή η προσφυγή σε όλα αυτά τα ψέματα; Οι συντάκτες της «Απάντησης» δεν έχουν διαβάσει την Πλατφόρμα. Έτσι οφείλουν να γνωρίζουν ότι το όλο σκεπτικό πίσω από την Πλατφόρμα συμπυκνώνεται στην οργάνωση των αναρχικών δυνάμεων την περίοδο του αγώνα ενάντια στην καπιταλιστική ταξική κοινωνία. Το αντικείμενό της είναι απλώς να διαδώσει τον αναρχισμό μεταξύ των μαζών και της ιδεολογικής κατεύθυνσης του αγώνα τους. Την στιγμή που οι εργάτες έχουν νικήσει την καπιταλιστική κοινωνία, θα αρχίσει μια νέα εποχή στην ιστορία τους, μια εποχή κατά την οποία όλες οι κοινωνικές και πολιτικές λειτουργίες θα περάσουν στα χέρια των εργαζομένων και των αγροτών που θα καταπιαστούν με τη δημιουργία της νέας ζωής. Στο σημείο αυτό, οι αναρχικές οργανώσεις και, μαζί μ’ αυτές, η Γενική Ένωση, θα χάσουν όλη τους τη σημασία και πρέπει, κατά την άποψή μας, να συγχωνευθούν βαθμιαία μέσα στις παραγωγικές οργανώσεις των εργαζομένων και των αγροτών. Η Πλατφόρμα περιέχει ένα ολόκληρο εποικοδομητικό τμήμα που εξετάζει το ρόλο των εργαζομένων και των αγροτών αμέσως μετά την επανάσταση. Σε αντίθεση, δεν λέει τίποτα για το συγκεκριμένο ρόλο της συμβολής της Παγκόσμιας Ένωσης των Αναρχικών. Και αυτό δεν αποτελεί κάποιο ατύχημα, αλλά μάλλον μια σκόπιμη παράλειψη, επειδή ολόκληρη η πολιτική και οικονομική δραστηριότητα θα συμπυκνωθεί, όπως το βλέπουμε, στα όργανα της αυτοδιεύθυνσης των εργαζόμενων: στα συνδικάτα, επιτροπές εργοστασίων, συμβούλια, κ.λπ….
Αλλά, πιστεύοντας τους συντάκτες της «Απάντησης», είναι μόνο τότε που το Αναρχικό Κομμουνιστικό Κόμμα καταλήγει να υπάρχει μόνο του, από τα πάνω για να κατευθύνει τις «ανώτερες» και «υποδεέστερες» εργατικές οργανώσεις, τον στρατό κ.λπ…. Αυτός είναι ο τρόπος τους να συνδιαλέγονται με ένα ντοκουμέντο για το οποίο προτείνουν να προσφέρουν μια κριτική, ο τρόπος μεταχείρισης των αναγνωστών στους οποίους υποσχέθηκαν την αλήθεια. Η ανευθυνότητα αυτών των μεθόδων θα τρομάξει σίγουρα οποιοδήποτε αναγνώστη που διαθέτει ικανά αντανακλαστικά στα πολιτικά θέματα.
Διερευνώντας τους άλλους λόγους της αδυναμίας του αναρχικού κινήματος, οι συντάκτες της «Απάντησης» σημειώνουν αυτό: «Η τρέχουσα κατάσταση της σκέψης των μαζών που δεν έχουν ούτε τα μέσα ούτε την επιθυμία να ερευνήσουν, να αναλύσουν και να κάνουν τις συγκρίσεις και που, συνεπώς αναζητούν πάντα την ευκολότερη επιλογή, την πορεία της λιγότερης αντίστασης σύμφωνα με τις “ετοιμοπαράδοτες” συνταγές που προσφέρονται από τους δημαγωγούς κάθε χρώματος.».
Ας ολοκληρώσουμε την εξέταση της «Απάντησης» από αυτές τις αξιοπρόσεκτες εκφράσεις των συντακτών της. Αξιοπρόσεκτες λέξεις που καταδεικνύουν τη ματαιότητα και την υποκρισία τους όταν μιλούν για τη δημιουργική δυνατότητα «των μαζών, την αυτόνομη δραστηριότητά τους, την τρομερή απειλή που αντιπροσωπεύει η ιδεολογική κατεύθυνση για την δυνατότητα αυτή κ.λπ…. Εάν πρόκειται να ακολουθήσουμε την Πλατφόρμα, κάποιος μένει με την εντύπωση ότι οι μάζες είναι όχι μόνο ανίκανες να βρουν την πορεία της απελευθέρωσής τους, αλλά και δεν έχουν τη μικρότερη επιθυμία να το κάνουν και προτιμούν να ακολουθήσουν τη γραμμή της λιγότερης αντίστασης».
Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε πηγαίνουν άσχημα για τον αναρχισμό, δεδομένου ότι πρέπει να σύρει αναγκαστικά τις μάζες προς την πλευρά του. Έχοντας καθορίσει ως στόχο τους να αντικρούσουν την Πλατφόρμα, ανεξάρτητα από κόστος, ακόμη και εάν έπρεπε να πάνε κόντρα στους συλλογισμούς τους, τα γεγονότα της ίδιας της ζωής, προκειμένου να το επιτύχουν αυτό, οι συντάκτες της «Απάντησης» έχουν κατεβεί στο επίπεδο δηλώσεων όπως αυτές.
Ελπίζουμε ότι έχουμε αποδείξει, στα προηγούμενα λεγόμενά μας, ότι το πρόγραμμα των συντακτών της «Απάντησης» δεν έχει καμία βάση και ότι είναι χαρακτηριστικό δείγμα της πολιτικής ασυναρτησίας που επικρατεί στο κίνημά μας. Όσον αφορά την ηθική πλευρά της «Απάντησης», δεν μπορεί να περιγραφεί ως τίποτα άλλο εκτός από ένα μάθημα συκοφαντίας.
Παρίσι, 18 Αυγούστου 1927.
*Ελληνική μετάφραση «ούτε θεός-ούτε αφέντης», Νοέμβρης 2007.
