Edgar Rodrigues*
Ισπανικής καταγωγής τσαγκάρης, επαναστάτης συνδικαλιστής και αναρχικός. Η αγωνιστική του πορεία ξεκίνησε από το Σάο Πάολο με την Ένωση Υποδηματεργατών και Συναφών Επαγγελμάτων. Είχε πλήρη γνώση των ιδεών που υποστήριζε και εντυπωσίαζε τους νεότερους που συμμετείχαν στην ταξική πάλη με τη στάση και τη ρητορική του δεινότητα. Ο Pedro Catalo -ένας άλλος τσαγκάρης στο επάγγελμα- κατέγραψε τις ακόλουθες εντυπώσεις μετά την παρουσία του στην πρώτη συνάντηση υποδηματοποιών το 1921:
«Ο Antonino Dominguez, Ισπανός υπήκοος, ήταν ένας έξυπνος λεπτοκαμωμένος άνθρωπος, τον οποίο δεν θα έπαιρνε ποτέ κανείς για τσαγκάρη. Ο λόγος του, με αυτή τη βαριά γαλικιανή προφορά, αν και μιλούσε καθαρά, με μετρημένο και εύκολα κατανοητό τρόπο, βασιζόταν σε μια βαθιά γνώση του κοινωνικού ζητήματος. Ήταν αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ο πλήρης αναρχικός μαχητής».
Ως ακτιβιστής, ο Antonino Dominguez ήταν ομιλητής σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, συνδικαλιστικές συναντήσεις και κατά τη διάρκεια απεργιών. Έγινε στόχος της αστυνομίας και αναγκάστηκε να φύγει από το Σάο Πάολο. Δεν μπορούσε να βρει δουλειά. Στη συνέχεια προσπάθησε να δοκιμάσει την τύχη του στο Ρίο ντε Τζανέιρο, προσχωρώντας στη Συμμαχία Υποδηματεργατών και μια ελευθεριακή ομάδα που αντιτίθετο στην ένταξη της Συμμαχίας στην Profintern (δηλαδή, την κόκκινη Διεθνή των Συνδικάτων), για την οποία το Κρεμλίνο είχε διατάξει τα μέλη και τους υποστηρικτές του Κομμουνιστικού Κόμματος Βραζιλίας (PCB) να πιέσουν την εργατική τάξη της χώρας. Παρά τον φιλικό του τρόπο, βρέθηκε αντιμέτωπος με δύο βασικούς εχθρούς: την αστυνομία και τα «αγόρια της Τσέκα» (της σταλινικής «αστυνομίας»). Προσπάθησε να φύγει από το Ρίο μετά από δύο μήνες, αλλά δεν βρήκε δουλειά και επέστρεψε.
Λίγο μετά, ξέσπασε ξανά μια διαμάχη σχετικά με την καταγγελτική επιστολή παραίτησης του Joaquim Barbosa από το PCB και την εκστρατεία του Εργατικού Αγροτικού Μπλοκ να εκλέξουν ως συμβούλους τον Octávio Brandão και τον Minervino de Oliveira, δύο πρώην αναρχικούς που είχαν περάσει στον μπολσεβικισμό. Η εκστρατεία προσέλκυσε τον καιροσκόπο Dr Azevedo Lima, ο οποίος προσχώρησε στο Εργατικό Αγροτικό Μπλοκ (το πολιτικό σκέλος του PCB) για να βοηθήσει στην εκλογή των εκπροσώπων του στην πόλη και τις ομοσπονδιακές κυβερνήσεις. Ο Azevedo Lima εξελέγη βουλευτής το 1927, αλλά μέχρι το 1929 είχε αυτομολήσει στο πλευρό της κυβέρνησης του Washington Luiz. Πριν από αυτό, ωστόσο, έδωσε ομιλίες σε συνδικάτα και κατηγόρησε τους εργαζόμενους που δεν τον υποστήριζαν. Λειτούργησε ως δειλός συκοφάντης στην υπηρεσία του PCB το οποίο αργότερα θα εγκατέλειπε όταν είχε σκορπίσει διχόνοια στις τάξεις των εργατών στην προσπάθειά του να παρακινήσει τους εργάτες να συνδεθούν με την Profintern.
Η βρώμικη, συκοφαντική εκστρατεία του ξεκίνησε από το τοπικό Συνδικάτο Ναυτικών στην Praça de Harmonia, πριν προχωρήσει στο τοπικό συνδικάτο εργατών στην κλωστοϋφαντουργία, στο 19 Rua do Acre, τελειώνοντας στο τοπικό Συνδικάτο Τυπογράφων, στο ισόγειο του 2 Rua Frei Caneca, όπου χάθηκαν δύο ζωές και αρκετοί τραυματίστηκαν. Ο Azevedo είχε πάρει συμβουλές από τους Octávio Brandão, João da Costa Pimenta, Roberto Morena και τον εγκέφαλο πίσω από όλη τη διαμάχη Astrojildo Pereira, τον γενικό γραμματέα του PCB (ο οποίος χρόνια αργότερα θα βρισκόταν εκτός κόμματος). Οι ένοπλοι «καλλιτέχνες» του PCB ήταν ο Pedro Bastos και ο Eusébio Manjon, δύο από τους Βραζιλιάνους «Cheka boys».
Στα απομνημονεύματά του, ο Pedro Catalo θυμάται τη δολοφονία: «Την ώρα που φεύγαμε από μια συνάντηση στις 14 Γενάρη 1928, λάβαμε τις πρώτες αναφορές για το θάνατο του συντρόφου μας Antonino Dominguez, που είχε πυροβοληθεί λίγες μέρες πριν από έναν κομμουνιστή με το όνομα Galileu Sanchez -περισσότερο γνωστό ως Pedro Bastos- στο Rio de Janeiro, σε μια συνάντηση στην οποία ο Antonino είχε προσπαθήσει να αποκαλύψει τις μπολσεβίκικες ίντριγκες εντός του συνδικάτου. Ο δολοφόνος κατέφυγε στο Σάο Πάολο και έζησε εκεί ήσυχα, κάνοντας βόλτες στην Avenida (λεωφόρο) Rangel Pestana, ενώ ο Τύπος του PCB κατηγόρησε την αστυνομία και τους αναρχικούς ότι ξεκίνησαν τη σύγκρουση.
Μετά από μια συνάντηση υπό την προεδρία του κομμουνιστή Roberto Morena, και στην οποία ομιλητής ήταν ο πράκτορας του PCB Dr Azevedo Lima, ο εργάτης κλωστοϋφαντουργίας Pereira de Oliveira, συκοφαντημένος από τον τελευταίο, ζήτησε την άδεια να μιλήσει για να αντικρούσει τις κατηγορίες που του καταλογίστηκαν. Τα πνεύματα άναψαν και τα «αγόρια της Τσέκα» άνοιξαν πυρ. Στη συνέχεια τα φώτα έσβησαν για να μπορέσουν οι εγκληματίες να αποδράσουν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι 12 εργάτες κείτονταν τραυματισμένοι και οι δολοφόνοι είχαν τραπεί σε φυγή.
Εκείνη την εποχή, ο José Oiticica, γράφοντας για το γεγονός ότι και αυτός θα μπορούσε να είχε δολοφονηθεί, αν δεν είχε πληροφορηθεί τι γινόταν και απουσίαζε ο ίδιος, πρόσφερε αυτή την αφήγηση του περιστατικού.
«Αυτή ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία για να εκτονώσουν το μίσος τους για δύο αναρχικούς που ήταν εμπόδιο στα σχέδιά τους στους τσαγκάρηδες και στους οικοδόμους: τον Antonino Dominguez και τον José Leite.
«Έτσι, μόλις ο Pereira de Oliveira προσπάθησε να μιλήσει, οι κομμουνιστές κλώτσησαν μια σειρά καθισμάτων και στη συνέχεια ένας μπολσεβίκος πυροβόλησε τον Antonino Dominguez ενώ ένας άλλος κομμουνιστής, που τράπηκε σε φυγή, άνοιξε πυρ εναντίον του Leite. Ο Leite έπεσε στο πάτωμα και η σφαίρα χτύπησε τον τυπογράφο Damião.
Στο νεκροταφείο, ο José Leite, ένα από τα υποψήφια θύματα δολοφονίας, μιλώντας εκ μέρους του Συνδικάτου Οικοδόμων, τονίζοντας τη δέσμευση του Antonino, υπερασπίστηκε το προλεταριάτο της Pará, του São Paulo και του Rio de Janeiro, και έκλεισε τον επικήδειο λόγο του ως εξής:
«Όπως και άλλοι σύντροφοι, ο Antonino αντιστάθηκε στις προσπάθειες των Μπολσεβίκων να κερδίσουν το πάνω χέρι στη Συμμαχία, εμπνέοντας έτσι σε αυτούς τους φανατικούς ένα μίσος γι’ αυτόν τον ανιδιοτελή αγωνιστή και μια φαγούρα να απαλλαγούν από αυτόν». Περιέγραψε τη συνάντηση που οργανώθηκε για να διευκολυνθεί η εγκληματική επίθεση εναντίον του Antonino και άλλων, «προκειμένου να δείξει ότι οι κομμουνιστές θέλουν να επιτύχουν οτιδήποτε μέσω της συκοφαντίας και του τρόμου».
Στην ίδια εκδήλωση και καθώς ο Antonino είχε ήδη μπει στον τάφο, ο τσαγκάρης Sylvan Borges δήλωσε: «Είναι η πρώτη φορά που οι φιλοδοξίες μισής ντουζίνας ατόμων θέτουν τον εργάτη εναντίον του εργάτη, η πρώτη φορά στη Βραζιλία που η ιδεολογία χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την εξάλειψη εργατών με δολοφονία που δεν θα υποταχθούν στη δικτατορία μιας ομάδας πρώην συντρόφων: η πρώτη φορά που ένας αστός πολιτικός πάτησε το πόδι του σε ένα εργατικό σωματείο για να κατηγορήσει τους εργάτες ότι εργάζονται για την αστυνομία, λες και οι εργαζόμενοι δεν είχαμε τα δικά μας μέσα να φροντίσουμε τις υποθέσεις μας και χρειαζόμασταν την καθοδήγηση τέτοιων πολιτικών». «Όχι! Οι συνειδητοποιημένοι εργάτες απορρίπτουν κάθε χειραφέτηση που ξεκινά με αδελφοκτονία και πρέπει οπωσδήποτε να τελειώσει, με τον κ. Azevedo Lima να πρέπει να φεύγει από εδώ».
Ο αναρχικός Antonino Dominguez, δολοφονήθηκε στο όνομα του μπολσεβικισμού από έναν πρώην αναρχικό που, τρία χρόνια νωρίτερα, είχε γράψει ένα κείμενο με τον τίτλο «Οι κόκκινοι αρουραίοι», όπου έγραφε, μεταξύ άλλων: «Η ιστορία των οπαδών του διάσημου, δόλιου, δηλητηριαστή Καρλ Μαρξ είναι γεμάτη από τερατώδεις πράξεις προδοσίας που πραγματοποιήθηκαν εναντίον απληροφόρητων εργατών σε όλο τον κόσμο.
«Δεν θα λέγαμε τίποτα περισσότερο για τέτοιους ανθρώπους, ούτε καν να τους τσακίσουμε, αν δεν ήταν σκοπός μας να εκθέσουμε στο προλεταριάτο τους επίδοξους δικτάτορες που επιδιώκουν να ενθρονίσουν το δεσποτικό όχλο του Λένιν, του Τρότσκι κ.λπ. εδώ στη Βραζιλία πάνω από τα κεφάλια των ελευθεριακών.
«Από τα άτομα που ανήκαν στην κομμουνιστική ομάδα του Ρίο, μερικά δεν ήταν ποτέ αναρχικοί, ενώ άλλα έπαψαν να είναι για να προσηλυτισθούν στο μαρξισμό ή τον αυταρχικό σοσιαλισμό».
Αυτό το άρθρο, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «O Trabalho» («O Εργάτης») του Ρίο ντε Τζανέιρο, στις 10 Ιούνη 1922, γράφτηκε από τον Pedro Bastos, ο οποίος συνέχισε:
«Το δίδυμο José Elias-Astrojildo Pereira έχει την αυθάδεια να ισχυρίζεται ότι την ημέρα που θα πάρουν την εξουσία θα αποκεφαλίσουν κάθε ελευθεριακό που μπορούν να βάλουν τα χέρια τους».
Λοιπόν! Ο εν λόγω συγγραφέας ήταν ο ίδιος ο θερμοκέφαλος Pedro Bastos, γνωστός και ως Galileu Sanchez, ο οποίος μαζί με τον Eusébio Manjon, τρία χρόνια μετά από αυτή τη δήλωση, έκαναν το άλμα στο «δίδυμο José Elias-Astrojildo» δολοφονώντας τον αναρχικό Antonino Dominguez, και τραυματίζοντας άλλους 12 εργάτες.
*Αγγλική μετάφραση: Paul Sharkey. Ελληνική μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
