Η ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΙΣΤΕΣ
Jeff Shantz και P.J. Lilley
Πολλά έχουν γίνει κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της ανανεωμένης δραστηριότητας των αναρχικών εκείνων που εμπνέονται από την Πλατφόρμα του 1926. Αλλά παρά να υπάρξει συζήτηση σχετικά με το όλο ζήτημα, η συζήτηση τείνει να πολωθεί μεταξύ των υπερασπιστών της Πλατφόρμας και των ακλόνητων αντιπάλων του πλατφορμισμού (και του αποκαλούμενου οργανωτικού αναρχισμού γενικά). Χαμένο σ’ αυτήν την πόλωση είναι και το γεγονός ότι ο πλατφορμισμός προσφέρει μερικές σημαντικές ιδέες στη σύγχρονη αναρχική δραστηριότητα, ιδέες που μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και για τους μη πλατφορμιστές.
Πρέπει ν’ αρχίσουμε αυτήν την συζήτηση λέγοντας ότι δεν είμαστε πλατφορμιστές. Δεν ήμασταν ποτέ πλατφορμιστές και – ποιος ξέρει; – ίσως δεν θα μπορούμε ποτέ να είμαστε πλατφορμιστές. Στην πραγματικότητα, με την πάροδο των χρόνων έχουμε αποκτήσει τα δικά μας προβλήματα με την Πλατφόρμα, αλλά και πολλά επιχειρήματα με τους υπερασπιστές της Πλατφόρμας.
Αλλά ακόμα, υποστηρίζουμε την πρόσφατη εμφάνιση των πλατφορμιστικών οργανώσεων στη Βόρεια Αμερική γενικά, και τις δραστηριότητες μιας ειδικής πλατφορμιστικής ομοσπονδίας, της NEFAC. Επίσης, θεωρούμε ότι οι πλατφορμιστικές ενέργειες και ιδέες έχουν πολλά να προσφέρουν στους αναρχικούς στη Βόρεια Αμερική και από την άποψη της κριτικής τους στο γενικότερο βορειοαμερικάνικο αναρχικό κίνημα και από την άποψη της θετικής τους συνεισφοράς στον αγώνα για μια αναρχική κοινωνία.
Κατά συνέπεια, γράφουμε αυτό το σύντομο κομμάτι όχι για να προωθήσουμε αυτούς που συμφωνούν με την Πλατφόρμα ούτε και για να διαψεύσουμε εκείνους που αντιτάσσονται στην Πλατφόρμα. (1) Αντίθετα, γράφουμε αυτό το άρθρο ως αναρχικοί που καταπιάνονται ακόμα με τα ερωτήματα και τις προκλήσεις που τίθενται με την Πλατφόρμα. Παίρνουμε θάρρος από τις δυνατότητες που διαφαίνονται με την πλατφορμιστικού τύπου οργάνωση η οποία οικοδομεί τον αναρχισμό έξω από τους περιορισμένους μας κύκλους και σε άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή και τους αγώνες των ανθρώπων κάτω από τον καπιταλισμό.
Κατά την άποψή μας, το… μπαλάκι βρίσκεται σ’ αυτούς που ασκούν κριτική στον πλατφορμισμό να εξηγήσουν πού είναι το λάθος με την εμφάνιση των αναρχικών αυτών οργανώσεων, οι οποίες μέσω των ιδεών και των δραστηριοτήτων τους χρησιμεύουν ως πόλος έλξης για τους αναρχικούς. Οι μη πλατφορμιστές έχουν πολλές ερωτήσεις να απαντήσουν.
Γιατί να μην συσπειρωθούν οι αναρχικοί ώστε να εργαστούν από κοινού ενεργά μέσω κοινών θέσεων, στρατηγιών και τακτικής; Γιατί να μην προτιμηθεί εκείνη η ενεργός δέσμευση σε αντίθεση με την «άνεση» του να περιφέρουμε έξω τις προσωπικές μας ουτοπίες, ασκώντας κριτική από το περιθώριο ή παραμερίζοντας συνολικά όλες μας τις πολιτικές διαφορές; Υπάρχει κάτι να αντιταχθεί στις προσπάθειες «να συναθροιστούν όλοι οι μαχητές του οργανωμένου αναρχικού κινήματος»; Γιατί αντιτασσόμαστε στις προσπάθειες να προσελκυστούν αγωνιστές της εργατικής τάξης στον αναρχισμό;
Ο στόχος της ανάπτυξης της αναρχικής προοπτικής μέσα στα συνδικάτα και άλλες οργανώσεις της εργατικής τάξης είναι ένας στόχος τον οποίο οι αναρχικοί έχουν παραμελήσει εδώ και πολύ καιρό. Και μετά απ’ αυτό αρκετοί αναρχικοί έχουν το θράσος να παραπονιούνται για τον μη αναρχικό χαρακτήρα της εργατικής τάξης!
Το ότι μερικοί μη πλατφορμιστές έχουν εναντιωθεί στην πλατφορμιστικού τύπου οργάνωση με δογματικό και αντιδραστικό τρόπο, ασκώντας κριτική σε ένα ντοκουμέντο για να εξαλείψουν ένα κίνημα, χρησιμοποιώντας ευρείες γενικεύσεις σχετικά με την «οργάνωση» και όχι το παράδειγμα συγκεκριμένων οργανωτικών πρακτικών, δείχνει ότι μερικές συνήθειες είναι δύσκολο να εξαλειφθούν. Αλλά ακόμα, είναι ακριβώς αυτές οι συνήθειες που παγιοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των χρόνων του λήθαργου, της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης που πρέπει να πεταχτούν μακριά δεδομένου ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να επιδιώκουν εναλλακτικές λύσεις στις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις. Όχι μόνο σκέψεις για μελλοντικές κοινωνίες, αλλά και πραγματικές στρατηγικές απαιτούνται για να συμβεί αυτό.
Αρχίζοντας, φαίνεται προφανές ότι η αρχική ανησυχία της ομάδας «Delo Trouda» με την υπερνίκηση «της άθλιας κατάστασης στην οποία βρίσκεται το αναρχικό κίνημα» πρέπει να κατανοηθεί από τους βορειοαμερικάνους αναρχικούς σήμερα, παρά την ενθαρρυντική επέκταση της αναρχικής δραστηριότητας πρόσφατα (στην οποία οι πλατφορμιστές έχουν παίξει σημαντικό ρόλο).
Καθώς αναπτύσσονται τα αναρχικά κινήματα, τα ζητήματα της οργάνωσης και η σχέση μεταξύ των διαφόρων αναρχικών δραστηριοτήτων μεταξύ τους καθώς και με τις ευρύτερες στρατηγικές και την τακτική για την κοινωνική αλλαγή, θα γίνουν πιο σημαντικά και πιεστικά. Εάν οι αναρχικοί πρόκειται να επωφεληθούν των ευκαιριών που παρουσιάζονται από το πρόσφατο ανερχόμενο κύμα των αναρχικών δραστηριοτήτων, εισάγοντας τον αναρχισμό στα διάφορα κοινωνικά κινήματα που έχουν εμπλακεί σε ευρύτερους αγώνες, τότε πρέπει να αντιμετωπίσουμε σοβαρά τις προκλήσεις της οργάνωσης και να συνδυάσουμε και συντονίσουμε τις προσπάθειές μας αποτελεσματικά. Θα βοηθηθούμε σ’ αυτό από τα μαθήματα των προηγούμενων εμπειριών και θα αποφύγουμε, όσο το δυνατόν περισσότερο, τα προηγούμενα λάθη.
Και ένα από τα μεγαλύτερα λάθη ήταν να αποφύγουμε τα ζητήματα της οργάνωσης και της ενότητας, κάτι που μας άφησε αξιοθρήνητα απροετοίμαστους όταν εξερράγησαν οι αγώνες.. Όταν τα κινήματα βρίσκονται σε χαμηλή άμπωτη και οι στόχοι τους είναι λιγότερο φιλόδοξοι, τέτοια ζητήματα εμφανίζονται λιγότερο άμεσα και η ανάγκη να σπάσει το προστατευτικό κέλυφος της υποκουλτούρας είναι λιγότερο πιεστικό. Αυτή ήταν η κατάσταση που επικρατούσε στη Βόρεια Αμερική μέχρι πολύ πρόσφατα.
Οι μεταβαλλόμενες συνθήκες σ’ αυτή τη στιγμή ανάπτυξης του αναρχισμού και οι αντικαπιταλιστικές δραστηριότητες γενικότερα, απαιτούν νέες πρακτικές που να ταιριάζουν στη νέα αυτή δυναμική των αγώνων. Καθώς οι αγώνες επεκτείνονται και αναπτύσσονται, το ζήτημα δεν είναι τόσο εάν οι άνθρωποι σχηματίσουν οργανώσεις ή όχι, αλλά, μάλλον, ποιοι τύποι οργανώσεων θα προκύψουν. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που προσπαθούν να αντισταθούν στον καπιταλισμό θα προσπαθήσουν, βέβαια, να ενώσουν τις δυνάμεις τους με άλλους για να μοιραστούν τα μέσα του αγώνα, να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και να οικοδομήσουν μια δυναμική. Το να σταθούμε στο περιθώριο σε τέτοια ζητήματα είναι σαν να αφήνουμε το πεδίο ανοιχτό σε εξουσιαστικές ιδέες ή/και μεταρρυθμιστικές οργανώσεις να καλύψουν το κενό.
Όταν κάποιος εξετάσει την ιστορία του αναρχισμού, οι οργανωτικές προοπτικές και δραστηριότητες, μακριά από το να είναι περιθωριακά στοιχεία, αντιπροσωπεύουν τον πυρήνα του αναρχικού αγώνα. Οι προσπάθειες να δειχθεί ότι οι οργανωτικές προσεγγίσεις αντιπροσωπεύουν κάποια απόκλιση από τον αναρχισμό ή παρείσφρηση αντιαναρχικών ιδεών στον αναρχισμό είναι μια παράξενη απόπειρα που συνιστά ιστορικό ρεβιζιονισμό. Φυσικά, οι περισσότεροι αναρχικοί συμμετέχουν στον έναν ή στον άλλο τύπο οργάνωσης, είτε μια ομάδα αντιπληροφόρησης, μια εκδοτική ομάδα ή μια ομάδα συγγένειας.
Δυστυχώς, όμως, μεγάλο μέρος της αναρχικής δραστηριότητας στη Βόρεια Αμερική, ταιριάζει ακόμα στην περιγραφή της «Dielo Trouda» από το 1926: «τοπικές οργανώσεις που υποστηρίζουν αντιφατικές θεωρίες και πρακτικές, που δεν έχουν καμία προοπτική για το μέλλον ούτε για μια συνέχεια της μαχητικής δουλειάς, και συνήθως εξαφανίζονται, αφήνοντας μετά βίας το μικρότερο ίχνος πίσω τους». Η απουσία ανθεκτικών αναρχικών οργανώσεων συμβάλλει ακόμα σε μια κλίση προς την παθητικότητα, την αποθάρρυνση, την ανιδιοτέλεια ή μια υποχώρηση στην λεγόμενη υποκουλτούρα.
Αρκετές από αυτές τις πολύ λίγο ζώσες οργανώσεις στηρίζονται στη βάση της σύνθεσης, στην οποία οι πλατφορμιστές είναι και παραμένουν τόσο κριτικοί. Ενώ δεν υποστηρίζουμε ότι οι προσεγγίσεις με βάση τη σύνθεση δεν πρέπει να αποτύχουν, στην εμπειρία μας αυτές δείχνουν μια τάση που δεν είναι παρά μια «μηχανική συνέλευση ατόμων», όπως λένε οι πλατφορμιστές. Τέτοιοι σχηματισμοί λειτουργούν σχετικά καλά όσο το επίπεδο δραστηριότητάς τους δεν υπερβαίνει τη διαχείριση ενός βιβλιοπωλείου, ενός infoshop ή ενός ελεύθερου σχολείου. Δυστυχώς όμως, ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις προκύπτουν καταστρεπτικές ρωγμές όταν θίγονται σημαντικά πολιτικά ζητήματα. Μια συναίνεση βασισμένη στην μη επιθυμία να προσβληθούν κάποια μέλη ή να μην αμφισβητούνται κάποιες δραστηριότητες επειδή ίσως αυτό απειλήσει τη συλλογική αρμονία είναι πάρα πολύ συχνά οι λανθασμένες θέσεις των ομάδων συνθετικού τύπου.
Οι πλατφορμιστές επιδιώκουν μια ουσιαστική ενότητα βασισμένη στην κοινή δράση και σκέψη. Ο πλατφορμισμός ενθαρρύνει μια πολιτική και θεωρητική τιμιότητα. Κάποιος μπορεί να υιοθετήσει μια στάση χωρίς να πρέπει να συμβιβαστεί ή να μετριάσει τις θέσεις κάποιου προκειμένου να διατηρηθεί η εσωτερική ειρήνη.
Η συζήτηση για την ενότητα ίσως χρειάζεται κάποια διευκρίνιση. Όταν οι πλατφορμιστές μιλούν για θεωρητική ή τακτική ενότητα δεν λένε ότι ο καθένας πρέπει να διαβάσει τα ίδια πράγματα ή να συμφωνήσει σε όλα τα θέματα. Ωστόσο, πρέπει σίγουρα να υπάρξει κάποια συμφωνία σε βασικές ιδέες. Και αυτές οι θέσεις καθορίζονται μόνο συλλογικά, διαμέσου ανοιχτού διαλόγου και συζήτησης με ρίζες στην πραγματική εμπειρία. Η ενότητα αφορά τον καταμερισμό των μέσων και των ενεργειών, κάτι που συνενώνει αυτήν την περίοδο περιορισμένες δυνάμεις αναρχικών παρά τη διάλυση και την αραίωση των προσπαθειών μας.
Φυσικά, είναι πάντα πιο εύκολο να αποφεύγεται η συλλογική εργασία, ο ανοιχτός και μακρύς διάλογος και συζήτηση, η ανάπτυξη και αναθεώρηση ιδεών μέσω της πράξης και, τελικά, η οργάνωση για την οποία μιλούν οι πλατφορμιστές. Είναι, επίσης, πιο εύκολο να αναπτύσσονται φτωχά σχέδια για την άνεση του ενός, που σπάνια ανησυχεί εάν τέτοιες όμορφες φαντασίες «αναπόφευκτα θα αποσυνθέτονταν στην αντιμετώπιση της πραγματικότητα». Οι πλατφορμιστές, σε αντίθεση, δέχονται τις κοινές ευθύνες στην οικοδόμηση ενός αναρχικού κινήματος σε σύνδεση μ’ αυτούς που υφίστανται τις επιθέσεις του καπιταλισμού.
Η αναρχική οργάνωση είναι ένα μέρος όπου συνενωνόμαστε και σκεφτόμαστε για την εργασία που έχει εκπληρωθεί. Προσφέρει την ευκαιρία να εξεταστούν και να επανακαθοριστούν οι πρακτικές κάποιου καθώς και να διερευνηθούν οι εναλλακτικές λύσεις και οι επιλογές σε συνάρτηση με τα μέσα και τις εμπειρίες που έχουμε ήδη στα χέρια μας.
Μας φαίνεται ότι το σημαντικό με τον πλατφορμισμό δεν βρίσκεται στις λεπτομέρειες του ντοκουμέντου του 1926, αλλά στην πρόκληση που θέτει ενώπιόν μας, να συνενωθούμε ανοιχτά και να αναπτύξουμε σοβαρά τις αναρχικές στρατηγικές και πρακτικές μ’ έναν τρόπο που έχει άμεση σχέση με τους πραγματικούς ταξικούς αγώνες ενάντια στα πραγματικά υπαρκτά αφεντικά, ιδιοκτήτες και γραφειοκράτες. Οι πλατφορμιστές έχουν ήδη ασχοληθεί με την πρόκληση της μετακίνησης του αναρχισμού από την παρούσα κατάστασή του ως κοινωνικής συνείδησης ή πολιτιστικής κριτικής. Αυτό φαίνεται από την όλη δουλειά που γίνεται από τις πλατφορμιστικές ομάδες σε ενώσεις ενοικιαστών, εργασιακούς χώρους, δραστηριότητες ενάντια στην φτώχεια, ενάντια σε απελάσεις, για να ονομάσουμε μόνο μερικές.
Όλες αυτές οι δραστηριότητες, που βασίζονται σε σοβαρή συζήτηση καθώς και εκτίμηση των ικανοτήτων για να γίνει η όλη δουλειά κατάλληλα, έχουν πάρει την όλη συζήτηση για την οργάνωση από τα σύννεφα της απλής σπέκουλας και την έχουν φέρει στο επίπεδο της καθημερινής πρακτικής.
Την έχουν μετακινήσει από την άνετη αφαίρεση στην πρακτική πραγματικότητα βασισμένη στην εμπειρία των ανθρώπων που ζουν κάτω από τον πραγματικά υπάρχοντα καπιταλισμό.
Φυσικά, η Πλατφόρμα είναι απλώς ένας «τακτικός και θεωρητικός προσανατολισμός» και η πλατφορμιστική οργάνωση είναι η συγκέντρωση εκείνων που θα ανέπτυσσαν αυτό τον προσανατολισμό μέσω της πρακτικής τους. Έτσι, είναι πάντα ανοιχτή στην επαναξιολόγηση σύμφωνα με τις κάστοτε περιστάσεις.
Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι η Πλατφόρμα προορίστηκε πάντα ως η αρχή, «ως το πρώτο βήμα προς τη συνάθροιση των ελευθεριακών δυνάμεων». Μακριά από το να είναι ένα πλήρως διατυπωμένο πρόγραμμα δράσης, παρέχει μόνο «το περίγραμμα, τον σκελετό ενός τέτοιου προγράμματος». Οι συντάκτες της αναγνώρισαν τα πολλά χάσματα, τις παραλείψεις και την ανεπαρκή επεξεργασία της.
Ένα μέρος της ανάπτυξης του αναρχισμού πρέπει να συμπεριλάβει μια δέσμευση στην ανάπτυξη των οραμάτων και των πρακτικών που μπορούν να οικοδομήσουν αναρχικά κινήματα παρά «σκηνές» ή κλίκες. Εάν ο πλατφορμισμός προσφέρει μια αφετηρία γι’ αυτήν την διαδικασία τότε έχει μια ευπρόσδεκτη και απαραίτητη συμβολή στον αναρχισμό της Βόρειας Αμερικής.
Το χόμπι του αναρχισμού δεν είναι πολύ καλύτερο από το χόμπι της συλλογής γραμματοσήμων ή της παρατήρησης πουλιών. Τα χόμπι προσφέρουν σ΄ αυτούς που τα εξασκούν στιγμές ελευθερίας, αυτοέκφρασης και ανακούφισης από τα καθημερινά προβλήματα, αλλά δεν κάνουν και πολλά ώστε να καταπολεμήσουν τη συσσώρευσή τους. Ο αναρχισμός μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο απ’ αυτά και πρέπει να το κάνει καλύτερα απ’ αυτά. Κι αυτό είναι που αναγνωρίζει ο πλατφορμισμός και προσπαθεί να ανασύρει τον αναρχισμό μακριά από τα εσωτερικά χόμπι.
Ο αναρχισμός πρέπει να μετακινηθεί από τη σφαίρα του διαλογισμού προς το πεδίο της δυνατότητας. Προσδίδοντας μια σοβαρή ώθηση στο κίνημα αυτό, οι πλατφορμιστικές οργανώσεις προσφέρουν πάρα πολλά στους αγώνες των βορειοαμερικάνων αναρχικών.
Northeastern Anarchist, φύλλο 6° (Άνοιξη-Καλοκαίρι), 2003.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
(1) Επίσης το άρθρο αυτό δεν είναι έκθεση των θέσεων της Πλατφόρμας. Κάτι τέτοιο μπορεί να βρεθεί αλλού και συγκεκριμένα στο άρθρο του Nicolas Phebus «Όσον αφορά την οργάνωση: Είμαστε πλατφορμιστές» («Northeastern Anarchist» τεύχος 3 (Φθινόπωρο-Χειμώνας 2001).
Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο τεύχος 6 (Άνοιξη-Καλοκαίρι 2003) του περιοδικού της NEFAC (North Eastern Federation of Anarchist Communists) «Northeastern Anarchist» καθώς και στο www.anarkismo.net Ελληνική μετάφραση «ούτε θεός-ούτε αφέντης», 5 Νοέμβρη 2007.
