Daniel al-Rashid*
Η έννοια του φεντεραλισμού είναι κάτι που εμφανίζεται ξανά και ξανά στην αναρχική λογοτεχνία και την αναρχική δραστηριότητα, αλλά στη σημερινή εποχή, σπάνια αναπτύσσεται – τουλάχιστον στην Αγγλική γλώσσα. Είναι πιο πιθανό να ακούσετε τους ανθρώπους να μιλούν για «άμεση δημοκρατία», «αποκέντρωση», «οριζοντιότητα» και άλλες ελαφρώς διαφορετικές έννοιες αντί για «φεντεραλισμό» απλό και ξεκάθαρο. Αυτό το άρθρο προορίζεται να δώσει μια αξιοπρεπή εισαγωγή σε αυτόν τον φεντεραλισμό, απλά και ξεκάθαρα, ενώ παράλληλα επεξεργάζεται λίγο περισσότερο τη σημασία του.
Τι είναι φεντεραλισμός;
Ο φεντεραλισμός είναι μια μέθοδος οργάνωσης που υποστηρίζει ότι η κοινωνία πρέπει να είναι δομημένη από κάτω προς τα πάνω. Η όλη ορμή κινείται προς τα πάνω, από την περιφέρεια στο κέντρο – τα τμήματα που βρίσκονται λίγο πιο πάνω είναι απλώς η άμεση έκφραση των χαμηλότερων τμημάτων που συνδυάζουν και αναθέτουν συγκεκριμένες εργασίες, όπως η διοίκηση και ο συντονισμός για πρακτικούς λόγους.
Σε μια ομοσπονδία, οι ομάδες-συστατικά μέρη είναι αυτόνομες και αυτοπροσδιορισμένες. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να συνδεθούν ή να αποσυνδεθούν όπως θέλουν, χωρίς να τους επιβάλλονται περιορισμοί πέρα από τις αρχές και τους στόχους που όλοι συμφώνησαν κατά τη διαδικασία της ομοσπονδιοποίησης. Δεν υπάρχει κεντρικό σώμα που να εκδίδει εντολές από πάνω, όπως γίνεται με τις κυβερνήσεις ή τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις. η κατεύθυνση της οργάνωσης καθορίζεται από τις συστατικές της μονάδες που συνεργάζονται ελεύθερα μεταξύ τους. Μπορεί να υπάρχουν επιτροπές και συμβούλια ανώτερου επιπέδου, αλλά αυτά δεν έχουν καμία εξουσία να κατευθύνουν την ίδια την οργάνωση και αποτελούνται από αντιπροσώπους με αυστηρές, ανακλητές εντολές. Οι μονάδες έχουν πλήρη ελευθερία να αποσυνδεθούν εάν το επιθυμούν, γνωρίζοντας φυσικά ότι κάνοντάς το αυτό θα έπαυαν να έχουν τα οφέλη από τη συμμετοχή τους στην ομοσπονδία.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος λήψης αποφάσεων που θα μεταφερθεί στο εσωτερικό των συστατικών μονάδων ή σε διαπραγματεύσεις μεταξύ τους. Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο οι ομάδες λαμβάνουν αποφάσεις επαφίεται στις ομάδες, υπολογίζοντας ποιες μεθόδους λειτουργούν καλύτερα σε κάθε μια στις ιδιαίτερες περιστάσεις τους. Το κρίσιμο στοιχείο είναι ότι γίνεται σεβαστό το δικαίωμα ελεύθερης σύνδεσης. Για παράδειγμα, ορισμένες ομάδες λειτουργούν σύμφωνα με τη συνολική συναίνεση. Οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται μέχρι να συμφωνήσουν όλοι. Άλλοι εργάζονται μέσω ενός τροποποιημένου συστήματος συναίνεσης, όπου τα μέλη προσπαθούν να επιτύχουν την ομοφωνία, αλλά είναι σε θέση να καταλήξουν σε ψήφισμα εάν ένα ή δύο μέλη αντέχουν hold out ανεξάρτητα. Άλλοι μπορεί να χρησιμοποιούν απλή πλειοψηφία, με τους «χαμένους» ψηφοφόρους να μην υποχρεούνται να λάβουν απόφαση με την οποία διαφωνούν.
Η εξεύρεση λύσης σε αυτά τα προβλήματα φέρνει και την εύρεση του σωστού συνδυασμού αλληλεγγύης και αυτονομίας – της δέσμευσης της ομάδας και της ελεύθερης σύνδεσης. Είναι ανόητο να περιμένουμε την ίδια προσέγγιση που λειτουργεί για μια ομάδα συγγένειας ή για πέντε αγωνιστές, να εφαρμοστεί σε μια ένωση δεκάδων χιλιάδων μελών, έτσι που οι ακριβείς αποφάσεις γι’ αυτά τα θέματα αφήνονται στους ανθρώπους που ξέρουν πώς να αποφασίσουν καλύτερα – τις σχετικές ομάδες και τα ίδια τα άτομα.
Αυτό το είδος της ελεύθερης σύνδεσης δεν είναι κάτι ξένο για την κοινωνία, και δεν αναπτύχθηκε από τους αναρχικούς από το τίποτα. Σε μεγάλο βαθμό ήταν θέμα των ελευθεριακών να ανακαλύψουν αυτές τις μεθόδους οργανώσεων σε συνδικάτα, συλλόγους και πολιτιστικές ενώσεις, και στη συνέχεια να επεκτείνουν τη σημασία τους και να πιέσουν για την υιοθέτησή τους στην πολιτική και στην οικονομία.
Φεντεραλισμός: δικός τους και δικός μας
Αν και έχουμε τη δική μας ιδιαίτερη κατανόηση της έννοιας, δεν έχουμε το μονοπώλιο, όπως θα έπρεπε να είναι προφανές σε όποιον είναι εξοικειωμένος με το πολιτικό σύστημα της Αυστραλίας. Αν και οι αναρχικοί χρησιμοποιούν τον φεντεραλισμό για να αναφερθούν σε ένα μέσο οργάνωσης της κοινωνίας με τρόπο που είναι εντελώς κάτω προς τα πάνω, έχει ένα ευρύτερο, πιο κοινό νόημα μεταξύ των κυριότερων ιδεολόγων για να αναφέρεται σε ένα σύστημα οργάνωσης κρατών.
Σε αυτήν την βασική κατανόηση, ο φεντεραλισμός σημαίνει την αποκέντρωση της πλειονότητας των εξουσιών του κράτους σε περισσότερες τοπικές μονάδες. Για παράδειγμα, η πολιτειακή κυβέρνηση της Νέας Νότιας Ουαλίας είναι υπεύθυνη για την αστυνόμευση, την υγειονομική περίθαλψη, τις μεταφορές, την εκπαίδευση και άλλες λειτουργίες στην επικράτεια της Νέας Νότιας Ουαλίας – όχι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ορίζει τους δικούς της νόμους, υπό την προϋπόθεση ότι δεν έρχονται σε αντίθεση με το Σύνταγμα, και άλλες λειτουργίες όπως η συλλογή σκουπιδιών και η διαχείριση πάρκων που θεωρούνται τοπικές και μεταβιβάζονται ανάλογα στα δημοτικά συμβούλια.
Πιο προφανείς ομοσπονδιακές χώρες είναι οι ΗΠΑ, με το κραυγαλέα περίεργο ομοσπονδιακό σύστημα ψηφοφορίας, η Ελβετία, με τη διάσημη «άμεση δημοκρατία» των καντονιών και η Ινδία, τα συστατικά κράτη της οποίας έχουν τις επίσημες γλώσσες τους.
Οι αναρχικοί επικρίνουν αυτόν τον ρεπουμπλικανικό φεντεραλισμό επειδή ουσιαστικά είναι φεντεραλισμός μόνο κατ’ όνομα, περιορίζοντας τον φεντεραλισμό στο πεδίο της πολιτικής, διατηρώντας τον μακριά από τον τεράστιο, αυταρχικό συγκεντρωτισμό που είναι ο καπιταλισμός. Ο James Guillaume, ένας από τους στενούς συντρόφους του Μιχαήλ Μπακούνιν, το έθεσε συνοπτικά: μια χώρα όπως η Ελβετία είναι «απλώς ένα ομοσπονδιακό κράτος, και αυτή η λέξη από μόνη της εκφράζει όλες τις διαφορές μεταξύ αυτών των δύο συστημάτων». 1
Ο Guillaume σημειώνει ότι τα ελβετικά καντόνια έχουν μια ορισμένη ικανότητα να διαχειρίζονται τις δικές τους υποθέσεις, αλλά δεν θεωρούνται «ξεχωριστές ατομικότητες και απόλυτοι κυρίαρχοι». Αντιθέτως, θεωρούνται απλά κλάσματα ενός συνόλου που ονομάζεται ελβετικό έθνος. Η αυτονομία των καντονιών περιορίζεται νομοθετικά από το ομοσπονδιακό Σύνταγμα, το οποίο δεν είναι από μόνο του μια ελεύθερη σύμβαση, αλλά μια επιβολή. Το καντόνι δεν έχει κανένα δικαίωμα να αποσχιστεί, και έτσι ένας τέτοιος φεντεραλισμός δέχεται επίθεση ως φεντεραλισμός «μόνο στα λόγια».
Επιπλέον, οι αναρχικοί αμφισβητούν την ιδέα ότι ο φεντεραλισμός μπορεί να υπάρχει εάν τα άτομα κάθε ομοσπονδιακής μονάδας δεν είναι τα ίδια ελεύθερα. Γράφοντας για τις προπολεμικές Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ο Προυντόν σημειώνει ότι φαίνεται αδύνατο για ένα κράτος-σκλαβιά να ανήκει σε μια ομοσπονδία. Δεν φαίνεται πιο λογικό από την ιδέα ένα απολυταρχικό κράτος να ενώνεται με κάτι άλλο. «Η δουλεία ενός μέρους του έθνους είναι η ίδια η άρνηση της ομοσπονδιακής αρχής». 2
Στην πραγματικότητα, ο ρεπουμπλικανικός φεντεραλισμός σημαίνει ανάθεση των κατασταλτικών λειτουργιών της κυβέρνησης σε περισσότερες ελίτ τοπικού επιπέδου. Η πιο βασικές λειτουργίες της κυβέρνησης, η προστασία του θεσμού της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και η υποταγή των εργατών στους καπιταλιστές, διατηρείται. Όταν οι εργαζόμενοι ξεκινούν μια «μη εξουσιοδοτημένη» απεργία, η αστυνομία σε επίπεδο Πολιτείας κινείται για να τους παρενοχλήσει και να τους επιτεθεί, αντί της ομοσπονδιακής αστυνομίας. Αν και ποτέ δεν θα πειράξει το γεγονός ότι οι ομοσπονδιακές δυνάμεις είναι πάντα ελεύθερες να κινηθούν αν τα πράγματα βγουν πραγματικά εκτός ελέγχου. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο με μια τυπική κεντρική κατάσταση. γίνεται απλώς μια άλλη μορφή αυταρχισμού, και αντιτιθόμαστε σε αυτό όπως και σε κάθε άλλη μορφή διακυβέρνησης.
Η σημασία του φεντεραλισμού
Το άρθρο του Guillaume είναι ενδιαφέρον, όχι μόνο επειδή διακρίνει τον φεντεραλισμό μας από το δικό τους, αλλά επειδή φέρνει στην επιφάνεια ορισμένες κρίσιμες έννοιες και μια σαφή επιρροή από έναν παλιό αφέντη. Δηλώνει ότι ο φεντεραλισμός με την έννοια που του έδωσε η Κομμούνα του Παρισιού, και με την έννοια που του έδωσε ο Προυντόν, είναι «πάνω απ’ όλα, η άρνηση του έθνους και του κράτους». Το έθνος παύει να υπάρχει και στη θέση του έρχεται μια ομοσπονδία κοινοτήτων. Η καθοριστική αρχή αυτής της ομοσπονδίας δεν είναι η εθνική ενότητα ή η εδαφική κυριαρχία, αλλά απλώς το αμοιβαίο συμφέρον των ενδιαφερομένων μερών, το οποίο «δεν δίνει σημασία σε ζητήματα εθνικισμού και επικράτειας».
Όταν το κράτος πάψει να υπάρχει, δεν υπάρχει πλέον κεντρική εξουσία που να είναι «ανώτερη» από τις ομάδες της ομοσπονδίας, να τους επιβάλλει την εξουσία του.
Το μόνο που μένει είναι «η συλλογική εξουσία».
Αυτή η ιδέα, ελάχιστα γνωστή, είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρη κατανόηση του αναρχισμού, τουλάχιστον όπως προτάθηκε από τον Προυντόν. Αυτή η ιδέα αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στο πρώτο μεγάλο έργο του Προυντόν, το περίφημο «Τι είναι ιδιοκτησία» και μπορεί να είναι η πιο σημαντική πνευματική του συμβολή. Η συλλογική δύναμη αναφέρεται στο αποτέλεσμα που παράγουν τα άτομα που ενώνουν τις προσπάθειές τους, παράγοντας μια δύναμη μεγαλύτερη από το απλό άθροισμα των μερών τους. Σύμφωνα με τα λόγια του Προυντόν, αναφέρεται «στην τεράστια δύναμη που προκύπτει από την ένωση και την αρμονία των εργαζομένων, τη σύγκλιση και την ταυτόχρονη προσπάθεια». 3
Η συλλογική δύναμη αναπτύσσεται πρώτα στο «Τι είναι ιδιοκτησία» ως μέρος μιας κριτικής της ατομικής ιδιοκτησίας και της μισθωτής εργασίας. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι μεμονωμένοι εργαζόμενοι σε μια εταιρεία αποζημιώνονται αρκετά για την εργασία τους μέσω μισθών, η συλλογική δύναμη που προκύπτει από τους εργάτες που εργάζονται μαζί δεν πληρώνεται. Υπάρχει πάντα ένα χρέος που παραμένει. Χρησιμοποιεί το ακόλουθο παράδειγμα:
«Μια δύναμη χιλιάδων ανδρών που εργάζονται είκοσι μέρες έχει πληρωθεί με τους ίδιους μισθούς που θα πληρώνονταν για εργασία πενήντα πέντε ετών. Αλλά αυτή η δύναμη των χιλίων έχει κάνει σε είκοσι μέρες αυτό που ένας άντρας δεν θα μπορούσε να επιτύχει, αν και είχε εργαστεί για ένα εκατομμύριο αιώνες».
Αλλού, χρησιμοποιεί το παράδειγμα διακοσίων ανδρών που βάζουν έναν οβελίσκο στη βάση του σε δύο ώρες, σημειώνοντας ότι ένας άντρας δεν θα μπορούσε να είχε κάνει το ίδιο πράγμα σε διακόσιες ημέρες.
Ο Προυντόν αργότερα έθεσε την έννοια της συλλογικής εξουσίας σε διαφορετικά πλαίσια, επεκτείνοντας το νόημά της. Το χρησιμοποίησε για να αναφερθεί στον συλλογικό λόγο, το αποτέλεσμα της συνδυασμένης πνευματικής εργασίας. Κοινωνική εξουσία, το σύνταγμα της κοινωνίας που βασίζεται στις ενέργειες των ατόμων και των ομάδων που τη συγκροτούν. Συλλογικό ον, ο τρόπος με τον οποίο η ατομική ελευθερία μπορεί να είναι πραγματική μόνο υπό το φως των κοινωνικών σχέσεων του ατόμου και ως ένα είδος θεωρίας αποξένωσης, σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι υποπίπτουν σε λάθος «επιπτώσεις αιτιών» – όπως το να βλέπεις έναν ηγέτη ως πηγή εξουσίας αντί για τους ανθρώπους που τον υπακούουν, ή να βλέπεις το χρήμα ως πηγή αξίας του εαυτού σου αντί της συλλογική σύμβαση που δίνει στα χρήματά της αξία. 4
Όπως περιγράφει ο Guillaume, η συλλογική εξουσία είναι το αποτέλεσμα της ομοσπονδιοποίησης των ομάδων και ενεργεί για τη διατήρηση και εγγύηση της ομοσπονδιακής σύμβασης. Δεν μετατρέπεται σε κάτι ανώτερο από τις ομοσπονδιακές κοινότητες, όπως αυτό που είναι το κράτος, δηλαδή εξουσία πάνω στην υπάρχουσα κοινωνία. Η κυβέρνηση διαλύεται και μπαίνουμε πραγματικά σε μια κατάσταση «αναρχίας, δηλαδή απουσίας κεντρικής εξουσίας».
Αυτό είναι ένα κρίσιμο επιχείρημα του μόνιμου μύθου σύμφωνα με τον οποίο ο φεντεραλισμός, όπως και η ελευθεριακή οργάνωση, είναι απλώς η πραγματοποίηση του ατομικισμού και της αποδιοργάνωσης. Αυτός ο μύθος διατηρείται ζωντανός από επικριτές του αναρχισμού -συνήθως μαρξιστές, οι οποίοι επιμένουν ότι ο συγκεντρωτισμός είναι απαραίτητος για τον αποτελεσματικό συντονισμό και τη συνεργασία- αλλά και από ορισμένους υποστηρικτές του αναρχισμού: δηλαδή, τους ατομικιστές που θεωρούν οποιαδήποτε οργάνωση, πέρα από το επίπεδο των απλών άτυπων ομάδων συγγένειας, ως παραβίαση των ελευθεριών τους.
Ο φεντεραλισμός είναι μια αναγνώριση ότι το άτομο μπορεί να καταστεί ελεύθερο μόνο μέσω των κοινωνικών του σχέσεων με άλλους. Μόνο σε αυτή τη βάση μπορεί να οικοδομηθεί ένας σημαντικός σοσιαλισμός. Οι διάφορες συνιστώσες συνδέονται αυτόνομα μέσω συμφωνιών, με κίνητρα αλληλεγγύης και αμοιβαίου συμφέροντος. Η ελευθερία δεν θυσιάζεται σε αυτήν τη διαδικασία – είναι σίγουρη.
Φεντεραλισμός: εμπόδιο στην ενότητα;
Η ταύτιση του φεντεραλισμού με τη διχοτόμηση, το χάος και την αποδιοργάνωση είναι ένα πολύτιμο εργαλείο προπαγάνδας για τους κεντριστές κάθε είδους, και η κατηγορία αυτή αποκαλύπτει πιθανώς την πιο σημαντική γραμμή σφάλματος που χωρίζει τους αναρχικούς από τους άλλους σοσιαλιστές. Για εμάς, το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι η ενότητα πρέπει να διακρίνεται από την ομοιομορφία.
Η κατηγορία ότι ένας συνεπής φεντεραλισμός θα οδηγούσε σε ποικίλες διαφορές απόψεων και στρατηγικής είναι αυτή που γίνεται αποδεκτή από τους αναρχικούς. Στην πραγματικότητα, αυτό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λόγους που το υποστηρίζουμε. Οι συνθήκες της ζωής μας ποικίλουν σε μια τόσο ευρεία γκάμα και μετασχηματίζονται τόσο γρήγορα, που η ανάθεση ενός σταθερού μοντέλου μιας οργάνωσης στην κοινωνία θα οδηγούσε μόνο στο χάος. Η δυσαρέσκεια που αναδύεται φυσικά από διαφορετικούς ανθρώπους και διαφορετικές ομάδες που συνεργάζονται για έναν κοινό σκοπό, είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των οργανώσεων ζωντανών.
Ο ελευθεριακός σοσιαλισμός εκδηλώνεται όχι μόνο ως εξέγερση ενάντια σε αυταρχικές πολιτικές και οικονομικές δομές, αλλά ως εξέγερση ενάντια στον απολυταρχισμό που βρίσκεται στη ρίζα τους. Για να δικαιολογήσει το δικαίωμα των συστατικών μερών μιας ομοσπονδίας να αποσχιστούν, ακόμη και μετά τη συμφωνία τους για ομοσπονδία, ο Μπακούνιν δηλώνει ότι «καμία διαρκής υποχρέωση δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από την ανθρώπινη δικαιοσύνη, η μόνη που μπορεί να διεκδικήσει οποιαδήποτε εξουσία ανάμεσά μας», και ότι χωρίς το δικαίωμα στην ελεύθερη συναρμολόγηση και την ελεύθερη απόσχιση, «η συνομοσπονδία δεν θα ήταν τίποτα περισσότερο από συγκεντρωτική μεταμφίεση». 5
Η ποικιλομορφία που προκύπτει από μια ομοσπονδία δεν θεωρείται ελάττωμα, αλλά θεμελιώδες χαρακτηριστικό. Και πάλι, επιστρέφουμε στον Μπακούνιν για μια εύγλωττη αιτιολόγηση:
«Δεν θα κουραστώ ποτέ να το επαναλαμβάνω: Η ομοιομορφία είναι θάνατος. Η ποικιλομορφία είναι ζωή. Η πειθαρχική ενότητα που μπορεί να δημιουργηθεί μόνο σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον εις βάρος της αυθόρμητης δημιουργικότητας και ζωής, σκοτώνει τα έθνη. Η ζωντανή, πραγματικά ισχυρή ενότητα, η ενότητα που όλοι θέλουμε, είναι αυτή που δημιουργεί η ελευθερία στην καρδιά των ελεύθερων και διαφορετικών εκδηλώσεων της ζωής, εκφράζοντας τον εαυτό της μέσω του αγώνα: είναι η εξισορρόπηση και η εναρμόνιση όλων των ζωντανών δυνάμεων». 6
Αλλού, παραθέτει ένα παρόμοιο σημείο: «Η ομοιομορφία δεν είναι καθόλου ενότητα, είναι η αφαίρεση αυτού, το capuut mortuum 7, ο θάνατός του. Η ενότητα είναι πραγματική και ζει εν μέσω της μεγαλύτερης ποικιλομορφίας». 8 Ειδικότερα, για τον Μπακούνιν, η επιβολή ενός συγκεκριμένου δόγματος ή μορφής από ένα ανώτερο συμβούλιο σε μια ομοσπονδία, θα μετέτρεπε αυτήν την ομοσπονδία σε μια ενιαία εκκλησία και το συμβούλιο σε έναν «συλλογικό Πάπα», ο οποίος θα μιλούσε ex cathedra, με τις εντολές του να γίνονται νόμοι. 9
Για μια τελική επιχειρηματολογία, μπορούμε να επικαλεστούμε τον Προυντόν:
«Εσείς, που δεν μπορείτε να συλλάβετε την ενότητα χωρίς έναν ολόκληρο μηχανισμό νομοθετών, εισαγγελέων, γενικών εισαγγελέων, αξιωματικών του τελωνείου, αστυνομικών, δεν γνωρίζετε ποτέ ποια είναι η πραγματική ενότητα! Αυτό που αποκαλείτε ενότητα και συγκεντροποίηση δεν είναι παρά ένα διαρκές χάος, που χρησιμεύει ως βάση για μια ατελείωτη τυραννία. Είναι η πρόοδος της χαοτικής κατάστασης των κοινωνικών δυνάμεων ως επιχείρημα για τον δεσποτισμό – ένας δεσποτισμός που είναι πραγματικά η αιτία του χάους». 10
Από τους πολίτες στους παραγωγούς
Ο φεντεραλισμός είναι το πιο κρίσιμο στοιχείο για τη συνοχή του εργατικού κινήματος που θα καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία και την κυβέρνηση και θα οικοδομήσει έναν ελεύθερο σοσιαλισμό στη θέση τους. Ενώ η προηγούμενη κοινωνία οργανώνεται από διαιρέσεις εθνών, σύμφωνα με τις ανάγκες της πολιτικής, η νέα κοινωνία θα οργανωθεί από ομοσπονδίες βιομηχανικών ομάδων, σύμφωνα με τις ανάγκες της παραγωγής. 11 Σύμφωνα με τα λόγια του Émile Pouget: «από τώρα και στο εξής, ο παραγωγός βρίσκεται μπροστά στην υπάρχουσα κοινωνία που αναγνωρίζει μόνο τον πολίτη». 12
Θα τελειώσω αυτό το άρθρο με ένα άλλο απόσπασμα από τον Προυντόν. Κατά την άποψή μου, συνοψίζει με ακρίβεια την αποστολή του αναρχισμού και τον κρίσιμο ρόλο του φεντεραλισμού μέσα σε αυτό:
«Είναι η βιομηχανική οργάνωση με την οποία θα αντικαταστήσουμε την κυβέρνηση.
Αντί των νόμων, θα βάλουμε συμβόλαια. – Όχι περισσότεροι νόμοι που ψηφίστηκαν με πλειοψηφία ούτε καν ομόφωνα. Κάθε πολίτης, κάθε κοινότητα ή εταιρεία, δημιουργεί το δικό του.
Στη θέση των πολιτικών δυνάμεων, θα βάλουμε τις οικονομικές δυνάμεις.
Στη θέση των αρχαίων τάξεων των ευγενών, μεγαλοαγροτών, ή της αστικής τάξης και του προλεταριάτου, θα βάλουμε τους γενικούς τίτλους και τα ειδικά τμήματα της βιομηχανίας: Γεωργία, Κατασκευή, Εμπόριο κ.λπ.
Στη θέση της κρατικής εξουσίας, θα βάλουμε τη συλλογική εξουσία.
Στη θέση των μόνιμων στρατών, θα τοποθετήσουμε βιομηχανικές ενώσεις.
Στη θέση της αστυνομίας, θα βάλουμε την ταυτότητα συμφερόντων.
Στη θέση του πολιτικού συγκεντρωτισμού, θα βάλουμε τον οικονομικό συγκεντρωτισμό».
*Ευχαριστίες στους Tommy Lawson και René Berthier για τη βοήθεια στη διάρκεια συγγραφής αυτού του κειμένου.
Σημειώσεις (με βάση την αγγλική εκδοχή του κειμένου):
1. Federalism του James Guillaume, δημοσιευμένο στο Solidarité (1871), σε Αγγλική μετάφραση Shawn Wilbur, διαθέσιμο στο: https://www.libertarian-labyrinth.org/bakunin-library/james-guillaume-federalism-1871/.
2. The Federative Principle and the Necessity of Reconstituting the Party of the Revolution του Pierre-Joseph Proudhon, στο Property is Theft! A Pierre-Joseph Proudhon Anthology (2011), σε επιμέλεια Iain McKay, by AK Press.
3. What is Property? – Or, an inquiry into the principle of right and of government, στο ίδιο.
4. Από το Γλωσσάρι του Iain McKay στο ίδιο.
5. An Internationalist Federalism του Mikhail Bakunin, δημοσιευμένο στο No Gods No Masters: An Anthology of Anarchism (2005), σε επιμέλεια Daniel Guérin, σε αγγλική μετάφραση Paul Sharkey και έκδοση AK Press. Το κείμενο αυτο βασίζεται σε ομιλία του Μπακούνιν στο Συνέδριο της Ένωσης για την Ειρήνη και την Ελευθερία (League of Peace and Freedom). Αποτελεί σημαντικό ντοκουμέντο καθώς σηματοδοτεί ένα βασικό στάδιο στην ανάπτυξη της σκέψης του Μπακούνιν. Η Ένωση για την Ειρήνη και την Ελευθερία, μια φιλελεύθερη-ανθρωπιστική ομάδα, δεν δέχτηκε την πρότασή του να συγχωνευθούν οι ειρηνιστικές ανησυχίες με τις ανησυχίες των εργατών. Η αποτυχία αυτή του Μπακούνιν σηματοδότησε τη στροφή του στην πίστη ότι μόνο το προλεταριάτο, ενεργώντας ως ανεξάρτητη δύναμη, θα μπορούσε να επιφέρει τις απαιτούμενες ριζικές κοινωνικές αλλαγές. Κατά συνέπεια, ο Μπακούνιν πέρασε το υπόλοιπο της ενεργού ζωής του αφιερώνοντάς το στη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων, εγκαταλείποντας την αστική πολιτική για πάντα.
6. Από την επιστολή του Μπακούνιν στον Ceretti, με ημερομηνία 13-27 Μάρτη 1871, που μεταφράστηκε στα Αγγλικά από τον Shawn Wilbur και είναι προσβάσιμη εδώ: https://www.libertarian-labyrinth.org/bakunin-library/bakunin-on-life-harmony-and-struggle-1872/
7. Λατινικά για το «νεκρό κεφάλι», που σημαίνει «άχρηστα υπολείμματα».
8. Από την επιστολή του Μπακούνιν στην εφημερίδα Gazzettino Rosa, με ημερομηνία 23 Δεκέμβρη 1871, όπως αναφέρεται στην σελίδα 140 του βιβλίου του Wolfgang Eckhardt The First Socialist Schism: Bakunin vs. Marx in the International Workingmen’s Association, έκδοση PM Press, 2016.
9. Είναι δύσκολο να υποτιμήσουμε τη σημασία της αντίθεσης στη θρησκεία στην ανάπτυξη του αναρχισμού.
10. Από το The General Idea of the Revolution in the Nineteenth Century, που συμπεριλαμβάνεται στην Ανθολογία του Iain McKay, όπως παραπάνω.
11. Από το δεύτερο μέρος του The Principles and Organisation of the International Revolutionary Society, που έγραψε ο Μπακούνιν, δημοσιεύθηκε το 1866, μεταφράστηκε στα Αγγλικά από τον Shawn Wilbur και είναι προσβάσιμο στη διεύθυνση: https://web.archive.org/web/20160707152937/http://library.libertarian-labyrinth.org/items/show/2671
12. Από το Direct Action του Émile Pouget, που δημοσιεύθηκε το 1910, μεταφράστηκε στα Αγγλικά και δημοσιεύτηκε από την Kate Sharpley Library, και είναι προσβάσιμο στη διεύθυνση: https://www.katesharpleylibrary.net/vhhngg
*Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο δελτίο Sydney Anarcho-Communists, Bulletin #1, August 2020. Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”.
