Matt Crossin*
Έχει συμβεί μια περίεργη εξέλιξη που οδήγησε στο να συσχετίζεται όλο και περισσότερο η αναρχική θεωρία με μια τακτική που αναφέρεται ως «οικοδόμηση Δυαδικής Εξουσίας». Οι υποστηρικτές αυτής της τακτικής πιστεύουν ότι οι αναρχικοί –καθώς αντιτίθενται στα αφεντικά και τις κυβερνήσεις– θα πρέπει, ως πρωταρχική τους στρατηγική, να δημιουργήσουν παράλληλους, αυτοδιαχειριζόμενους θεσμούς, όπως εργατικούς συνεταιρισμούς, κοινοτικές συνελεύσεις, ομάδες αλληλοβοήθειας κ.λπ. Το επιχείρημα αυτό λέει ότι καθώς αυτές οι οργανώσεις πολλαπλασιάζονται, θα αποτελούν μια μορφή λαϊκής εξουσίας που όχι μόνο παρέχει ένα ελκυστικό όραμα ενός άλλου κόσμου, αλλά αφήνει τους καπιταλιστές χωρίς εργάτες και το κράτος άσχετο.
Αν και η χρήση του όρου «δυαδική εξουσία», αναφερόμενη σε τέτοιου ειδους τακτικές εμφανίζεται σποραδικά στη δεκαετία του 1990 (στο υλικό της ομάδας «Love and Rage», για παράδειγμα), δεν είναι σαφές πώς ακριβώς η συσχέτιση αυτή έγινε τόσο ευρέως δημοφιλής τα τελευταία χρόνια. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι αυτή η αντίληψη περί Δυαδικής Εξουσίας δεν έχει τίποτα κοινό με την αρχική χρήση, που επινοήθηκε από τον Λένιν, ως μέσο περιγραφής μιας συνθήκης επαναστατικής πιθανότητας.
Η δυαδική εξουσία δεν ήταν μια στρατηγική για την επίτευξη τέτοιων περιστάσεων (πόσο μάλλον ο σοσιαλισμός). Περιέγραφε μια πραγματικά υπάρχουσα κατάσταση όπου τα όργανα της εργατικής εξουσίας (σοβιέτ, εργοστασιακές επιτροπές, πολιτοφυλακές), που σχηματίστηκαν μέσω της ταξικής πάλης, μπορούσαν να συλλέξουν πόρους και λαϊκή νομιμότητα ώστε να είναι ικανά να συναγωνιστούν και να ξεπεράσουν ευνοϊκά αυτά του κράτους. Αυτές οι συνθήκες έφεραν τους εργάτες σε θέση να απαλλοτριώσουν την καπιταλιστική τάξη και να ανατρέψουν το Κράτος. Αργότερα, στην Ισπανική Επανάσταση, παρόμοιες επιτροπές και συλλογικότητες, με τη ίδια επαναστατική δυναμική, εμφανίστηκαν εν μέσω της αντιφασιστικής εξέγερσης και μετά κάθισαν άβολα δίπλα σε μια σταδιακά ανασυσταθείσα ρεπουμπλικανική κυβέρνηση. Και στις δύο περιπτώσεις συνυπήρχαν δύο αντίπαλες διεκδικήσεις για την εξουσία: μία αστική, μία προλεταριακή. Σε καμία περίπτωση η δυαδική εξουσία δεν αναφέρεται στην εφαρμογή μιας στρατηγικής. Σίγουρα δεν βασίζεται στην έναρξη της λειτουργίας συνεργατικών χώρων εργασίας, κοινοτικών κήπων ή ομάδων «αμοιβαίας βοήθειας», όπως η Food Not Bombs – ανεξάρτητα από τα πλεονεκτήματα αυτών των αντίστοιχων έργων.
Η πραγματική δυαδική εξουσία είναι εγγενώς ασταθής, δεδομένου ότι δεν αντιπροσωπεύει μια ενεργό απειλή για την εξουσία των κυβερνήσεων και των καπιταλιστών. Τόσο στη ρωσική όσο και στην ισπανική περίπτωση, οι συνθήκες της δυαδικής εξουσίας έληξαν με αναπόφευκτες αντιπαραθέσεις. Στη Ρωσία η προσωρινή κυβέρνηση ανατράπηκε προς όφελος μιας ολοένα και πιο αυταρχικής κυβέρνησης των Μπολσεβίκων (αρχικά νομιμοποιημένης υπό το σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ»). Στην Ισπανία, οι επαναστατικές επιτροπές, αφού απέτυχαν να συντρίψουν το Κράτος ανεπανόρθωτα ή να κοινωνικοποιήσουν πλήρως την παραγωγή, υπήχθησαν στο Λαϊκό Μέτωπο και τελικά συντρίφθηκαν από έναν φιλελεύθερο-σταλινικό συνασπισμό εντός της ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης που είχαν βοηθήσει να αναβιώσει.
Μακριά από το να αντιπροσωπεύουν την πολιτική του κλασικού μαζικού αναρχισμού (μερικές φορές αναφέρεται ως αναρχισμός της «ταξικής πάλης», οι νέοι υποστηρικτές της Δυαδικής Εξουσίας ως στρατηγικής, στην πραγματικότητα, αναβιώνουν την παλιά «ουτοπική» παράδοση του μη συγκρουσιακού, μη επαναστατικού σοσιαλισμού. Είναι, στην καλύτερη περίπτωση, η πρωτοαναρχική πολιτική του Pierre-Joseph Proudhon, παρά ο αναρχισμός του Errico Malatesta, του Mikhail Bakunin ή των επαναστατικών αναρχικών εργατικών οργανώσεων που αναπτύχθηκαν από την Ομοσπονδιακή πτέρυγα της Διεθνούς Ένωσης Εργατών.
Όπως ακριβώς ο Προυντόν, και σε αντίθεση με την επαναστατική αναρχική πεποίθηση, οι υποστηρικτές της Δυαδικής Εξουσίας υποστηρίζουν ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τη θέση μας στον καπιταλισμό και τελικά να επιτύχουμε την αναρχία, συνδυάζοντας όποιους πόρους μπορούμε να συγκεντρώσουμε και διαχειρίζοντάς τους με αυτόνομο, συνεργατικό τρόπο. Στην πράξη, αυτό θα σήμαινε ότι οι καλύτεροι ανάμεσά μας παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες σε όσους από εμάς βρίσκονται σε χειρότερη θέση (μια μορφή παροχής υπηρεσιών που συχνά συγχέεται με την έννοια της «αλληλοβοήθειας») (1) και συνεταιριστικές επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται τις παραδοσιακές επιχειρήσεις στο αγορά.
Ιστορικά, αυτή η στρατηγική είναι αποτυχημένη, για λόγους που διατυπώθηκαν επαρκώς από αναρχικούς αλλά και μαρξιστές. Ως εργαζόμενοι, δεν έχουμε σχεδόν τίποτα να μοιραστούμε μεταξύ μας. Εν τω μεταξύ, οι καπιταλιστές έχουν τα πάντα. Θα μπορούν πάντα να υπερτερούν του συνεταιριστικού τομέα. Η λογική της αγοράς θα πιέζει πάντα τους εργάτες-ιδιοκτήτες αυτών των συνεταιρισμών –δηλαδή της συνεταιριστικής διαχείρισης ιδιωτικής ιδιοκτησίας με τη μορφή επιχειρήσεων– να επιδεινώσουν τις δικές τους συνθήκες, να μειώσουν τους μισθούς τους, να μειώσουν την ποιότητα των προϊόντων τους, και να αυξήσουν τις τιμές για τους καταναλωτές προκειμένου να επιβιώσουν.
Η επιβίωση, διατηρώντας παράλληλα το πνεύμα του συνεταιριστικού έργου, είναι από μόνη της ένας αγώνας. Το να εκτρέπονται παραδοσιακές καπιταλιστικές επιχειρήσεις από τη λειτουργία τους, να ιδιοποιούνται οι πόροι τους, να τίθεται αυτή η περιουσία υπό ευρύτερο κοινωνικό έλεγχο και να εξαφανίζεται το κράτος στη διαδικασία, είναι μια φαντασίωση.
Οι υποστηρικτές της Δυαδικής Εξουσίας αποφεύγουν να απαντήσουν σε ολόκληρο το ερώτημα για το πώς μοιάζει η νίκη. Ακόμα κι αν η στρατηγική της Δυαδικής Εξουσίας μπορούσε να επιτύχει μια κατάσταση πραγματικής δυαδικής εξουσίας (όπως διατυπώθηκε από τον Λένιν), ο στόχος μας ως αναρχικοί είναι να εξαλείψουμε το κεφάλαιο και το κράτος, όχι να υπάρχουμε «εκτός» ή «παράλληλα» με αυτά ή ως «δεύτερη» εξουσία. Σαφώς, κάποια στιγμή θα χρειαζόταν να απαλλοτριώσουμε το κεφάλαιο και αυτό φυσικά θα προκαλούσε την απάντηση του Κράτους, το οποίο εξαρτάται και αναπαράγει την ταξική κοινωνία.
Ωστόσο, η αντιεξουσία –η εξουσία μέσα στις παραδοσιακές καπιταλιστικές επιχειρήσεις, ενάντια στα αφεντικά και την κυβέρνηση, ικανή να αναλάβει τον έλεγχο της οικονομικής ζωής της κοινωνίας, να την θέσει στην υπηρεσία της ανθρώπινης ανάγκης και να υπερασπιστεί δυναμικά αυτόν τον μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων– σπάνια λαμβάνεται υπόψη από οι υποστηρικτές της Δυαδικής Εξουσίας Εδώ υπάρχει επίσης μια θεμελιώδης αδυναμία στο όραμα της Δυαδικής Εξουσίας για τη μεταρρύθμιση, καθώς η δομική μας θέση μέσα στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις (που απαιτούν την εργασία μας) είναι αυτή που μας επιτρέπει να ασκούμε μόχλευση leverage στα αφεντικά και τις κυβερνήσεις που τους υπηρετούν.
Οι αναρχικοί θα πρέπει να έχουν κατά νου τα λόγια του Peter Kropotkin γι’ αυτό το θέμα και την προειδοποίησή του προς τους εργάτες που αρνούνται να εγκαταλείψουν τέτοιες τακτικές για επαναστατικό αγώνα:
«Δούλεψε για εμάς, καημένο πλάσμα που πιστεύεις ότι μπορείς να βελτιώσεις την τύχη σου με συνεταιρισμούς χωρίς να τολμήσεις να αγγίξεις ταυτόχρονα την περιουσία, τη φορολογία και το κράτος! – Κράτα τους και μείνε σκλάβος τους!» (Π. Κροπότκιν, «Σύγχρονη επιστήη και αναρχισμός», 1914). (2)
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1) Για μια κριτική αυτού που συχνά εκλαμβάνεται εσφαλμένα ως «αλληλοβοήθεια«, ανατρέξτε στο άρθρο «Socialism is not charity: why we’re against “mutual aid”» («Ο σοσιαλισμός δεν είναι φιλανθρωπία: γιατί είμαστε ενάντια στην “αλληλοβοήθεια”») που δημοσιεύτηκε από την ομάδα Black Flag Sydney στο περιοδικό τους «Mutiny» (διαθέσιμο στη διεύθυνση: https: //blackflagsydney.com/article/21). Για μια άλλη εξέταση του τρόπου με τον οποίο η αλληλοβοήθεια σχετίζεται με τον επαναστατικό αναρχισμό του Κροπότκιν, βλέπε το άρθρο του Gus Breslauer «Mutual Aid: A Factor of Liberalism’ in Regeneration» («Αλληλοβοήθεια: Ένας παράγοντας φιλελευθερισμού» στην «Regeneration» διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://regenerationmag.org/mutual-aid-a-factor-of-liberalism/)
2) Αυτό το απόσπασμα περιέχει προσθήκες που έγιναν στο πρωτότυπο του 1913 σε μια έκδοση του 1914 που κυκλοφόρησε η «Freedom». Παραθέτω από την οριστική έκδοση του 2018 που επιμελήθηκε ο Iain McKay και κυκλοφόρησε από την AK Press, αλλά χρησιμοποίησα το εκτεταμένο κείμενο (που περιλαμβάνεται από τον McKay σε μια υποσημείωση) για να αντικατοπτρίζει τη μεγαλύτερη έκδοση του 1914. Διαθέσιμο εδώ: https://usa.anarchistlibraries.net/library/petr-kropotkin-modern-science-and-anarchy
Επίσης:
Matt Crossin, ’Anarchists and Neo-anarchists: Horizontalism and Autonomous Spaces’
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στις 18 Ιουλίου 2022 εδώ: https://www.redblacknotes.com/2022/07/18/anarchists-and-dual-power-situation-or-strategy/?fbclid=IwAR0I5JuS-koDSFBPoL6g4bW3YgvPAYIiZcdIIoQxP9Iy6X7DtsMzVuL-dSw
**Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
