Angel Pino*
Το άρθρο πραγματεύεται τη σχέση του Κινέζου αναρχικού Ba Jin με τη συζήτηση της “Πλατφόρμας”, η οποία δημοσιεύτηκε από μια ομάδα Ρώσων αναρχικών εξόριστων στη Γαλλία.
Όταν ο Ba Jin πήγε στη Γαλλία, τον Φεβρουάριο του 1927, για παραμονή λίγο λιγότερο από δύο χρόνια, διεξάγονταν για πολλούς μήνες συζητλησεις στους αναρχικούς κύκλους, ειδικά μεταξύ πολιτικών εξόριστων, σχετικά με τα ζητήματα οργάνωσης και ιδεολογίας. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1925, με πρωτοβουλία Ρώσων ελευθεριακών αγωνιστών που διέφυγαν από τον τρόμο των Μπολσεβίκων, και έμελλε να οδηγήσουν κυρίως στη δημοσίευση αυτού του κειμένου, με ημερομηνία Ιουνίου 1926, το οποίο αργότερα απέκτησε παροδική φήμη, την Οργανωτική Πλατφόρμα τη Γενικής Ένωση Αναρχικών — λανθασμένα αποκαλούμενη ως «Plataforma Arshinov» ως φόρο τιμής στον γραμματέα της συντακτικής ομάδας, ενώ απο μερικούς αποδίδεται στον περίφημο Makhno. (1) Ο Ba Jin βρισκόταν εκεί μόλις λίγες εβδομάδες, όταν εμφανίστηκε η πιο διάσημη κριτική εναντίον αυτού του έργου, τον Απρίλιο του 1927, η οποία είχε επίσης πολλές υπογραφές, και την οποία επιμελήθηκε κυρίως ο Volin. (2)
Οι «πλατφορμιστές», όπως ονομάστηκαν, ισχυριζόμενοι την εμπειρία που έζησαν στη χώρα τους, έφταιγαν ουσιαστικά για την αποτυχία του αναρχικού κινήματος — κατανοώντας το αναρχικό κίνημα συνολικά, και όχι μόνο το ρωσικό κίνημα, παρά το ότι η Ρωσική Επανάσταση είχε χρησιμεύσει σε αυτή την περίπτωση ως καταλύτης για προβληματισμό – για την «έλλειψη σταθερών αρχών και μιας συνεπούς οργανωτικής πρακτικής». (3) Ενάντια στον «ανεύθυνο ατομικισμό» και τον καλπασμό στους άλλους, υπερασπίστηκαν τη «συλλογική ευθύνη». (4)
Ο Volin και οι σύντροφοί του, οπλισμένοι και οι ίδιοι με την ίδια εμπειρία, καταδίκασαν την «υπερβολική αξιοποίηση του ρόλου και της εμβέλειας της οργάνωσης» και κατήγγειλαν αυτό που θεωρούσαν απλώς «καλυμμένο ρεβιζιονισμό σε σχέση με τον μπολσεβικισμό». (5” Αυτή την άποψη συμμερίστηκε και ο Ιταλός Malatesta, ένας άλλος αντίπαλος της «Plataforma», ο οποίος έκρινε ότι οι «πλατφορμιστές», «έχοντας εμμονή με την επιτυχία των Μπολσεβίκων στη χώρα τους», ήθελαν «όπως και οι Μπολσεβίκοι, να στρατολογήσουν τους αναρχικούς σε ένα είδος πειθαρχημένου στρατού που, με βάση την ιδεολογική κατεύθυνση και την πρακτική κάποιων ηγετών, θα βάδιζε για να επιτεθεί στα σημερινά καθεστώτα και με την νίκη που θα κατήγαγε, θα οδηγούσε στη διαμόρφωση της νέας κοινωνίας». (6) Οι επικριτές της «Plataforma» και ο Volin, σε κάθε περίπτωση, υπερασπίστηκαν μια συμφιλίωση, τόσο σε ιδεολογικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο, ενώνοντας τα τρία κύρια ρεύματα του αναρχισμού: το κομμουνιστικό ρεύμα, το συνδικαλιστικό και το ατομικιστικό. (7) Και ήταν ακριβώς αυτό που καταδικαζε η «Plataforma», απορρίπτοντας την ιδέα της δημιουργίας μιας οργάνωσης σύνθεσης των ρευμάτων, επειδή είναι θεωρητικά και πρακτικά ανίκανη να συγκεντρώσει συμπαθούντες από διάφορες πτυχές του αναρχισμού. Μια τέτοια οργάνωση που αγκαλιάζει ένα ποτ-πουρί στοιχείων (όσον αφορά τη θεωρία και την πράξη) δεν θα ήταν παρά μια μηχανική συνάντηση ανθρώπων με ποικίλες απόψεις για όλα τα ζητήματα που επηρεάζουν το αναρχικό κίνημα και αναπόφευκτα ξεφεύγει από την πραγματικότητα». (8)
Η διαμάχη είχε ως αποτέλεσμα να διχάσει ριζικά το γαλλικό αναρχικό κίνημα, μέχρι λίγο πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 1930: τον Νοέμβριο του 1927, η Αναρχική Κομμουνιαστική Ένωση (UAC) —στην οποία, τον Ιούλιο του 1926, προσχώρησαν ο Nestor Makhno και ο Piotr Arshinov— υιοθέτησε ένα Καταστατικό εμπνευσμένο από την «Πλατφόρμα» για να μετεξελιχθεί στην Επαναστατική Κομμουνιστική Αναρχική Ένωση (UACR), ενώ οι αντίπαλοι της «Πλατφόρμας» ανασυγκροτήθηκαν στο Association Des Federalistes Anarchistes (AFA) σε «συνθετική» βάση, όπως την θεωρούσε ο Sebastien Faure. (9) Ήταν τον Απρίλιο του 1930 που η UACR απέρριψε οριστικά τις «πλατφορμιστικές» θέσεις και επέστρεψε στις παλιές αρχές, και τον Μάιο του 1934 συγχωνεύτηκε με την AFA σε μια ενιαία οργάνωση, την Αναρχική Ένωση (UA). Ωστόσο, η «Πλατφόρμα» δεν θα παρέμενε νεκρή και θαμμένη για πολύ και αναβίωσε επανειλημμένα στη Γαλλία και αλλού.
Η συντακτική ομάδα της «Πλατφόρμας» είχε συγκεκριμένη φιλοδοξία να ιδρύσει μια παγκόσμια Διεθνή Ένωση Αναρχικών, η οποία θα είναι «μια διεθνής οργάνωση που θα συγκεντρώνει μια ενιαία οργάνωση δυνάμεων σε συνάρτηση με τις κύριες θεωρητικές θέσεις και πρακτικές προτάσεις που περιγράφονται στην «Πλατφόρμα». (10) Ως εκ τούτου, για να «προετοιμαστεί το έδαφος», σχηματίστηκε μια «ενδιάμεση επιτροπή» στις 12 Φεβρουαρίου 1927 -μια εβδομάδα πριν από την αναχώρηση του Ba Jin από το Gare de Lyon- σε μια συνάντηση που πραγματοποιήθηκε σε ένα παρισινό μπιστρό, στην οδό 62 Rue de la Roquette, παρουσία Ρώσων, Γάλλων, Ισπανών, Ιταλών και Πολωνών τ(ου Ranko ή Benjamin Goldberg) ελευθεριακών, καθώς και ενός Κινέζου ελευθεριακού, του Wu Kegang (με το όνομα Chen). (11)
Ο Wu Kegang ήταν ένας νεαρός φοιτητής Οικονομικών στη Σορβόννη (12) με τον οποίο ο Ba Jin συνδέθηκε μόλις έφθασε στο Παρίσι. Ήταν ο Wu Kegang που είδε τον Ba Jin όταν κατέβηκε από το τρένο, ο Wu Kegang που συνάντησε τον Ba Jin και τον φίλο του που είχαν ταξιδέψει μαζί του από την Κίνα, ο Wei Huilin (13), ένα ξενοδοχείο, ή καλύτερα, ένα είδος πανσιόν στη Rue Blainville, 5, όχι το 5ο διαμέρισμα, όπου ζούσε, και ήταν για άλλη μια φορά ο Wu Kegang, ο οποίος, ένα μήνα αργότερα, μετακόμισε μαζί του σε ένα δεύτερο ξενοδοχείο που βρίσκεται κοντά στο πρώτο, στην rue Tournefort 2.
Μαζί, οι τρεις νέοι θα ξανασχεδιάσουν ένα κείμενο που εμφανίστηκε στη Σαγκάη τον Απρίλιο του 1927, με τη μορφή ενός βιβλίου με τίτλο «Αναρχισμός και πρακτικές αναζητήσεις», ένα βιβλίο που συνέγραψαν ο Huilin [Wei Huilin], ο Feigan [Ba Jin] και ο Jun Yi [ Wu Kegang] (14) και στο οποίο ο καθένας παρουσίασε τα επιχειρήματά του σχετικά με το ζήτημα εάν οι αναρχικοί θα συνεργάζονταν ή όχι με το Kuomintang.
Πάνω απ΄ όλα, ο Ba Jin παρενέβη στη συζήτηση για την «Πλατφόρμα» μέσω μιας γραπτής συνεισφοράς που προοριζόταν για την προσωρινή επιτροπή στην οποία συμμετείχε ο Wu Kegang. Για λόγους που έγιναν σαφέστεροι αργότερα, το γραπτό αυτό παραμένει αδημοσίευτο, εκτός από ένα μακρύ απόσπασμα που εμπιστεύτηκε κρυμμένο πίσω από το ψευδώνυμο Renping στο «Pingdeng» (Ισότητα), ένα αναρχικό κινεζικό περιοδικό της εποχής, που κυκλοφορούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Σαν Φρανσίσκο, με τον τίτλο «Ο κινεζικός αναρχισμός και η αναζήτηση της οργάνωσης». (15) Έκανε έκκληση για την υπεράσπιση της οργάνωσης, μιας οργάνωσης που δεν είναι συγκεντρωτική, αλλά δεν αναφέρεται ποτέ, παρά μόνο στο δημοσιευμένο μέρος, στο πρόγραμμα της Μη Εξωτερικής Ρωσικής Αναρχικής Ομάδας.
Η υποστήριξη του Ba Jin στο κίνημα της «Πλατφόρμας» φαίνεται να περιορίζεται σε αυτή τη γραπτή συνεισφορά και τίποτα δεν μας επιτρέπει να υποδηλώσουμε ότι, για παράδειγμα, έχει παρακολουθήσει κάποια από τις συναντήσεις που οργανώθηκαν από τους συντρόφους του Wu Kegang. Δεν εμφανίστηκε σε αυτές τις συναντήσεις, αλλά βρήκε και μερικούς από αυτούς τους αγωνιστές: τον Makhno, σύμφωνα με τον Wei Huilin (16), και σίγουρα την Aniela Wolberg, τον Ranko και την Ida Mett, σύμφωνα με την αυτοβιογραφία τους. (17)
Στις 22 Φεβρουαρίου, αυτή η προσωρινή επιτροπή πραγματοποίησε ένα διεθνές συνέδριο, το οποίο ξεκίνησε στις 20 Μαρτίου 1927, στον κινηματογράφο Les Roses, Rue de Metz, στο L’Hay-les-Roses (18), στα προάστια του Παρισιού, αποκλειστικά για όσους υποστήριξαν την «Plataforma». Μεταξύ των συμμετεχόντων των οποίων σημειώνεται η παρουσία, υπήρχαν μέλη της UAC —όχι ως εκπρόσωποι, επειδή η UAC δεν έχει συζητήσει υπέρ της «Πλατφόρμας»— ήταν ο Peter Lentente, ο Severin Férandel ή ο Rene Boucher (ο Pierre Le Meillour ήταν απών, αλλά δήλωσε την υποστήριξή του με επιστολή), από την Αναρχική Νεολαία, Pierre Odeon (Pierre Perrin) και, φυσικά, η ομάδα των Ρώσων αναρχικών, όπως οι Archinov, Makhno και Ida Gilman (Ida Mett). Ακόμα δύο ομάδες Ιταλών, μια ομάδα με επικεφαλής τον Viola (Giuseppe Bifolchi) και την ομάδα «Pensiero e Volontà» με τους Luigi Fabbri, Camillo Berneri και Hugo Treni (Ugo Fedeli). (19), μια ομάδα Πολωνών, συμπεριλαμβανομένων των Ranko, Jean Walecki (Isaak Gurfinkiel) και Aniela Wolberg, έναν Βούλγαρο, τον Avram Tchelebiev και Ισπανούς. Τέλος, είδαμε άτομα όπως ο Achille Dauphin-Meunier ή ο Wu Kegang αλλά και τον Ρώσο Isaac Kantorivtich και τον Ιταλό Mario Frazzoni, για τους οποίους, όμως, δεν γνωρίζουμε σε ποιο επίπεδο συμμετείχαν.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης συζητήθηκε το σχέδιο δημιουργίας μιας Διεθνούς Αναρχικών Ενώσεων με μια «προπαρασκευαστική επιτροπή» που συστάθηκε για αυτό το γεγονός και υποβλήθηκε μια πρόταση για συζήτηση, η οποία περιελάμβανε τα εξής:
1) Αναγνώριση της ταξικής πάλης ως του σημαντικότερου παράγοντα στο σύστημα του αναρχισμού.
2) Η αναγνώριση του συνδικαλισμού ως μία από τις δύο κύριες μεθόδους δράσης του αναρχισμού.
3) Αναγνώριση του κομμουνιστικού αναρχισμού ως βάση του κινήματός μας.
4) Η ανάγκη σε κάθε χώρα για μια Γενική Ένωση Αναρχικών βασισμένη στην ιδεολογική και τακτική ενότητα και στη συλλογική υπευθυνότητα.
5) Η ανάγκη για ένα θετικό και δημιουργικό πρόγραμμα για την κοινωνική επανάσταση.
Οι συζητήσεις ήταν προφανώς πολύ ζωηρές. Η ομάδα «Pensiero e Volontà» δεν ήταν απόλυτα σύμφωνη με τις «πλατφορμιστικές» απόψεις, ο Werny (Fedeli) επιβεβαίωσε ότι η «Πλατφόρμα» που παρουσιάστηκε ήταν πιθανώς τέλεια για τους Ρώσους «αλλά όχι γι’ αυτούς», ενώ ο Fabbri σοκάρισε με ορισμένες διατυπώσεις του. Δήλωσε ότι δεν συμμερίζεται την άποψη της «Πλατφόρμας» για τον «ταξικό πόλεμο», αφού το αναρχικό ιδεώδες είναι ένα «ανθρώπινο ιδανικό», απρόσβλητο από κάθε εξουσία. Πρότεινε, λοιπόν, ορισμένες τροπολογίες στην πρόταση που κατατέθηκαν πριν από τη συνεδρίαση, πιο πολλές και λιγότερο ανώδυνες από αυτές που αναφέρθηκαν. (20) Στο πρώτο σημείο, ζήτησε να διορθωθεί ως εξής: «Η αναγνώριση του πένθους όλων των εξερευνημένων και καταπιεσμένων ενάντια στις αρχές του κράτους και του κεφαλαίου ως τον σημαντικότερο παράγοντα του αναρχικού συστήματος. Και το πέμπτο: «Υπάρχει ανάγκη σε όλες τις χώρες, όχι πιο γενικά από όσο είναι δυνατόν, για μια αναρχική ένωση, έχω τον ίδιο τελικό στόχο και την ίδια πρακτική τακτική, καθώς και συλλογική ευθύνη».
Όμως, την 1η Απριλίου, η προσωρινή επιτροπή διένειμε μια εγκύκλιο στην οποία δημοσιεύονταν οι ρητές επιφυλάξεις για το Συνέδριο και οι εναλλακτικές αντιπροτάσεις και θεώρησε βέβαιη τη δημιουργία μιας «Διεθνούς Επαναστατικής Αναρχοκομμουνιστικής Ομοσπονδίας» βασισμένης στις αρχές της «Πλατφόρμας». Αλλά η ομάδα «Pensiero e Volontà» ανακοίνωσε ότι προτιμούσε να μη συμμετάσχει στο εγχείρημα και την μιμήθηκαν και άλλοι συμμετέχοντες στο Συνέδριο. (21.
Στο Συνέδριο οι διαφωνίες δεν επιλύθηκαν, γιατί η συνάντηση διεκόπη από απροσδόκητη έφοδο της αστυνομίας, βεβαίως ειδοποιημένης από πληροφοριοδότη, που πρόδωσε τους πάντες. (22”
Όπως και άλλοι ξένοι ακτιβιστές που συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν, ερευνήθηκαν τα δωμάτα τόσο του Wu Kegang όσο και του Ba Jin. (23) Μετά από αυτό, έλαβαν ειδοποίηση απέλασης. Περίπου τριάντα Ρώσοι, Πολωνοί, Βούλγαροι, Ιταλοί, Κινέζοι και Ισπανοί αναρχικοί, ακτιβιστές έλαβαν ειδοποίηση απέλασης, ζητώντας τους να φύγουν από τη Γαλλία πριν από τις 10 Ιουνίου. Αυτοί οι άντρες, οι οποίοι εκδιώχθηκαν με τόσο δυσάρεστο τρόπο από τη Γαλλία, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις αντίστοιχες χώρες τους όπου βασιλεύουν σκληρές δικτατορίες που έθεταν τους αναρχικούς ως παράνομους. Μεταξύ των απελάσεων υπήρχε ακόμα ένας Κινέζος φοιτητής… (24)
Ο Ba Jin, ο οποίος μιλάει για το επεισόδιο στην ιστορία του «Aniela Wolberg», ενώ εξιστόρησε τα γεγονότα και σε επιστολές του στους Emma Goldman και Alexander Berkman (25), έγραψε ότι ο Wu Kegang είχε εκδιωχθεί από την γαλλική επικράτεια. Πράγματι, ο τελευταίος απελάθηκε από τη Γαλλία το φθινόπωρο του 1927 με ένα πλοίο που μετέφερε επίσης τον Jacques Reclus (26) στη Σαγκάη. Οι γαλλικές αρχές δεν ενημέρωσαν αμέσως: τον Οκτώβριο του 1927, αποφάσισαν ότι «το πρόσωπο με το όνομα Woo Yang Hao [Wu Kegang],… [ήταν] ακόμη υπό έρευνα». (27). Στις αρχές του επόμενου έτους, όταν θα επιστρέψει στην Κίνα, θα του επιτρέψουν, μαζί με τους Camillo Berneri, Ida Mett, Isaac Kantorovitch, Avram Tchelebiev και Luigi Fabbri, να διαμένει στη Γαλλία, «με την ανανέωση της παραμονής του κάθε τρεις μήνες». (28)
Η συζήτηση όμως για την «Πλατφόρμα» δεν πέθανε. Τον Αύγουστο η συντακτική ομάδα της «Plataforma» απάντησε στον Volin με το κείμενο «Μια απάντηση στους συγχυσμενους του Αναρχισμού» (29) και λίγο αργότερα, όπως είδαμε, η «Plataforma» επικυρώθηκε από την UAC. Ωστόσο, η Διεθνής Επαναστατική Κομμουνιστική Αναρχική Ομοσπονδία δεν είδε ποτέ το φως της και οι περισσότερες από τις ανακοινωθείσες απελάσεις πραγματοποιήθηκαν τελικά, όταν οι αναχωρήσεις δεν έγιναν οικειοθελώς. (30)
Ο Ba Jin μετακόμισε τον Ιούλιο του 1927 στο Chateau-Thierry, όχι στην Aisne, λίγα χιλιόμετρα από το Παρίσι. Υποθέτουμε σε άλλο μέρος ότι οι λόγοι που πάντα επικαλούνταν για να εξηγήσει αυτή την απόφαση – να προσφέρει στους πνεύμονές του με πιο υγιείς πνεύμονες ένα πιο υγιές όπλο παρά να του δώσει κεφάλαιο και να σώσει την τσέπη του επιλέγοντας έναν φθηνότερο τρόπο ζωής – ίσως μπορέσεις να μεγαλώσεις. απρόθυμος να εμπλακεί σε αυτό το θέμα στο οποίο ενεπλάκη ο Wu Kegang και, σε τελευταία περίπτωση, ότι τον αντιμετώπιζε μόνο από απόσταση31.
Σημειώσεις – Παραπομπές:
1) Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα ρωσικά στο περιοδικό «Dielo Truda», αρχής γενομένης από τον Ιούνιο του 1926, μεταφράστηκε στα γαλλικά τον επόμενο Οκτώβριο, σε μια εκδοχή που επιμελήθηκε παράδοξα ο Volin, ο κύριος επικριτής της, ο οποίος κατηγορήθηκε επίσης για παραμόρφωση του αρχικού κειμένου.
2) Απάντηση αρκετών Ρώσων αναρχικών στην ψΠλατφόρμα», Librarie Internationale, Παρίσι 1927 (Sobol, Fléchin, Schwartz, Steiner, Volin, Lia, Roman, Ervantian). Αυτά τα ντοκουμέντα και άλλα υλικά έχουν αναπαραχθεί στα ακόλουθα δύο βιβλία, μερικές φορές σε αναθεωρημένη μετάφραση (η οποία, για να μην πω σε σχέση με το δεύτερο, δεν αναφέρεται): Alexandre Skirda, Individual Autonomy and Collective Force: Proudhon’s Anarchists and Organization today, Paris, AS, 1987; A Organização Anarquista: textos fundadores, edições do Entr’aide, [Παρίσι], 2005. Σχετικά με τη διαμάχη, εκτός από το βιβλίο του Skirda, βλέπε Gaetano Manfredonia, “Le Débat “plate-forme” ou “synthesis”, στο: The Anarchist Οργάνωση, σσ. 5–22 (απόσπασμα από το περιοδικό Directions: a life, a think, n° 13, “Voline”, 1995, σελ. 33–41); e René Berthier, «Lições de outubro: sobre o 80o aniversário da Revolução Russa», Le Monde libertaire, ειδικός αριθμός αρ. 9, 18 Δεκεμβρίου 1997–29 Ιανουαρίου 1998.
3) «Πλατφόρμα», στο: Alexandre Skirda, σελ. 253
4) Ό.π., σελ. 280.
5) Απάντηση αρκετών αναρχικών στο: L’Organisation anarchiste, σελ. 120.
6) Errico Malatesta, Alexandre SkirdaResponse to the Platform» (1927), ό.π., σελ. 133.
7 Βλ. το άρθρο του, «De la synthèse», στο La Revue anarchiste, Νο 25 και 27 Μαρτίου και Μαΐου 1924, σελ. 2–8 και 2–4.
8) Archinov, (20 Ιουνίου 1926), στο: Alexander Skirda, p. 255.
9) Sébastien Faure, «La Synthèse anarchiste» (1928), στο: L’Organisation anarchiste, σελ. 135–146.
10) Εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, οι ακόλουθες πληροφορίες προέρχονται από μια έκθεση της Διεθνούς Συνάντησης για τον αναρχικό κινηματογράφο Roses, L’Hay-les-Roses, 20 Μαρτίου, με ημερομηνία 21 Μαρτίου 1927 (Arquivos da Prefeitura de Polícia, Παρίσι, BA, 1899, 350.000-Η6); e o testimonio de un dos participantes, Ugo Fedeli, «Principi e metodi dell’organizzazione» Volontà 4–5, 15 Νοεμβρίου 1948, σελ. 267–272, αρ. 6, 15 Ιανουαρίου 1949, σελ. 373–382.
11) Σε άλλες περιπτώσεις, το όνομά του μεταγράφεται ως Cen ou Tchen. Πιθανότατα είναι ή «chinês» που είχε συμμετάσχει στην αναμνηστική συνάντηση της πρώτης επετείου από τη γέννηση του περιοδικού «Dielo Truda», στις 20 Ιουνίου 1926 (Skirda, σελ. 164).
12) Wu Kegang (1903–1999) —ή Wu Yanghao (Woo Yang-hao)— βιβλιοθηκάριος και καθηγητής, ειδικός στα συνεταιριστικά οικονομικά, μετακόμισε στην Ταϊβάν μετά το 1945, όπου έκλεισε τη ζωή του. Βλέπε Angel Pino, σημείωση «Wu Kegang», στο: Dictionnaire biographique du mouvement libertaire francophone [DBMLF] (όχι prelo).
13) Wei Huilin (Wei Hwei-lin, 1900–1992), εθνολόγος και κοινωνιολόγος, φοιτητής στο Παρίσι, ο οποίος μετακόμισε στην Ταϊβάν το 1949, όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα ανέλαβε την εξουσία στην Κίνα. Βλέπε Angel Pino, σημείωση «Wei Huilin», em: DBMLF.
14 Huilin [Wei Huilin] Feigan [Ba Jin] και Jun Yi [Wu Kegang] Wuzhengfuzhuyi shiji goi yu («Αναρχισμός και πρακτικές αναζητήσεις»), ela Minzhong, Σαγκάη, Απρίλιος 1927.
15) Renping [Ba Jin], «Zhongguo yu wuzhengfuzhuyi zuzhi goi» («O chinês anarchism and the questão da organização») Pingdeng (Equality), San Francisco, vol. 1, αρ. 2, 1 Αυγούστου 1927. agora em Ba Jin Quanji (Complete Works of Ba Jin), Renmin wenxue chubanshe, Beijing, vol. 18, 1993, σελ. 129–132.
16) Βλ. Paul Avrich, Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America, Oakland (Καλιφόρνια, ΗΠΑ) / Εδιμβούργο (Σκωτία), AK Press, 2005, σελ. 408.
17) Ο Ba Jin έδωσε κάποιους χαρακτήρες σαν αυτούς, όπως ο Wu Kegang στις ιστορίες του «Yalianna» [Aniela] (1931) και «Yalianna Woboerge» [Aniela Wolberg] (1933). Στις γαλλικές εκδόσεις αυτών των δύο κειμένων, τα ονόματά τους μεταγράφηκαν λανθασμένα: προς υπεράσπιση των δύο μεταφραστών, πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο Ba Jin, με την προφορά του Sichuan, δυσκολεύεται να διακρίνει ορισμένους γιους. Η Deve ler Aniela Wolberg για την Ariana Volberg και ο Ranko για τον Handke. Βλ. «Ρωμαίος», 1980, σελ. 139–153 και 155–165.
18) Στις 20 Απριλίου στο Bourg-la-Reine, όπως γράφτηκε πολλές φορές, βλέπουμε σύγχυση στην ιστορία του Fedeli.
19) Στους αστυνομικούς φακέλους είναι εγγεγραμμένος ως Hugo Werny, πόλη της Ρωσίας (Arch. PPo, BA 1899).
20) As Gaetano Manfredonia apontou, Luigi Fabbri, le mouvement anarchiste italien et la lutte contre le fascisme, Παρίσι, Editions du Monde libertarire, Παρίσι, 1994 σελ.136 τ.μ. Για τη Skirda, αντίθετα, ο Fabbri πρότεινε μόνο μια «ελαφριά τροποποίηση» (σ. 178).
21) Βρέθηκε στο «Notes for a Bibliography of Berneri» που συντάχθηκε από τον Giovambattista Carroza για τη συλλογή Επιλεγμένων Έργων του Camillo Berneri (εισαγωγή από τον Gino Cerrito, Παρίσι, Editions du Monde Libertaire, 1988, σ. 322–323) κατάλογος θέσεων δύο Ιταλοί αναρχικοί, ειδικά αυτοί που θα συμμετάσχουν σε αυτό το συνέδριο, σχετικά με την «Πλατφόρμα».
22) Ο Malcolm Menzies δίνει μια ελαφρώς διαφορετική εκδοχή του γεγονότος, η οποία δυστυχώς δεν βασίζεται σε επαληθεύσιμες πηγές: δεν βρήκε θέση στον δικό του κινηματογράφο, αλλά σε ένα διαμέρισμα πάνω, και σχηματίσαμε τους συμμετέχοντες που αποφάσισαν να αποχαιρετήσουν όταν αντιλήφθηκαν ότι η αστυνομία έκλεινε ή περιουσία. Στη συνέχεια, προσπάθησαν ανεπιτυχώς να δραπετεύσουν ανακατευόμενοι με τους θεατές που έφευγαν από τον κινηματογράφο, αλλά όχι πριν κάψουν όλα τα ενοχοποιητικά έγγραφα («Makhno, ένα έπος: το αναρχικό κίνημα στην Ουκρανία από το 1918 έως το 1921», μετάφραση από τα αγγλικά από τον Michel Chrestien, Παρίσι, Belfond, 1972, σ.237).
23) Ba Jin, «Ariana Volberg», σελ. 158.
24) F. [Férandel], «Expulsão em massa de ativistas libertários», Le Libertaire, 10 Ιουνίου 1927.
25) Επιστολή από τον Li Yao Tang [Ba Jin] στην Emma Goldman, 5 Ιουλίου 1927, The Emma Goldman Papers. Επιστολή από τον Li Tang Yao στον Alexander Berkman, 18 Ιουλίου 1927, International Institute of Social History, Amsterdam, IISG, Alexander Berkman Papers, General Correspondence, 47, επιστολή με ημερομηνία 20 Μαΐου 1925.
26) Shaokelu [Jacques Reclus], «Wo suo renshide Li Yuying xiansheng» (Ο κ. Li Yuying ως σοφή γυναίκα), Zhuanji wenxue (Βιογραφική Λογοτεχνία), 45, αρ. 3, 1984, επτά. σελ. 87–88. Σχετικά με τον Jacques Reclus (1894–1984), γιος του Paul, γιος του Elisee, ο οποίος πέρασε ένα τέταρτο του αιώνα στην Κίνα, βλέπει το άρθρο που του αφιερώνουμε στο DBMLF.
27) [Georges] Renard, Διευθυντής Γενικής Ασφάλειας, Chef de Cabinet του Υπουργού Εσωτερικών, για τον Αστυνομικό Επίτροπο, Γραφείο, Γραφείο 1, 19 Οκτωβρίου 1927 (Arch.PPo, BA 1899).
28) Ο υπουργός Εσωτερικών προς τον Νομάρχη Αστυνομίας, Υπουργικό Συμβούλιο 1, 9 Ιανουαρίου 1928 (Αρχ. ΠΠο, ΒΑ 1899). 29 Grupo de Anarquistas Russos no Exterior, Resposta aos confusionistas do anarquismo, Librairie Internationale, 1927 κείμενο που δημοσιεύτηκε στη Σκίρδα, σελ. 295–311.
30) Ο Makhno δεν μπορούσε να παραμείνει στη Γαλλία, εφόσον συμμορφωνόταν αυστηρά με τις απαιτήσεις των πολιτικών συνθηκών, χάρη στην παρέμβαση του αναρχικού Louis Lecoin στον αστυνομικό επίτροπο Chiappe (Louis Lecoin De burg en burg, 1947 Antony, σελ. 176– 177).
31 Angel Pino, «Ba Jin, la France et Chateau-Thierry», στο : Ba Jin, an écrivain du peuple au pays de Jean de la Fontaine, Chateau-Thierry, Musée Jean de la Fontaine Museum, 2009, σελ. 193.
*Αρχικά δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2013 στο 45ο γαλλικό αναρχικό περιοδικό “A Contretemps: Bulletin de Critique BIbliographique”. Μεταφράστηκε και τροποποιήθηκε ελαφρώς από τον Nick Heath.
** Αναδημοσιεύση από: ούτε θεός ούτε αφέντης
