Ακολουθεί το γραπτό μέρος της εισήγηση μας στην εκδήλωση
Η «Πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών» αποτελεί ένα κείμενο ιστορικής σημασίας για το παγκόσμιο αναρχικό κίνημα, εξαιρετικά επίκαιρο ως και τις μέρες μας. Πρόκειται για ένα προσχέδιο «Πλατφόρμας» για μια αναρχική οργάνωση και όχι για ένα πλήρως ολοκληρωμένο κείμενο, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1926 από την ομάδα Ρώσων Εξόριστων Αναρχικών με το όνομα DeloΤruda (Εργατική Υπόθεση). Το προσχέδιο αυτό χωρίζεται σε τρία μέρη: τον γενικό τομέα που εκτίθενται οι ιδεολογικές, τακτικές και στρατηγικές κατευθύνσεις της οργάνωσης, τον δημιουργικό τομέα που εκτίθενται οι προγραμματικές και τον οργανωτικό τομέα που εκτίθενται οι οργανωτικές της αρχές.
Την Πλατφόρμα δεν μπορούμε να την εξετάσουμε έξω από το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντάχτηκε. Αποτελεί στην ουσία το απόσταγμα της εμπειρίας της ήττας των αναρχικών δυνάμεων στην Ρωσική Επανάσταση του 1917, με την επικράτηση του μπολσεβικισμού και την μετέπειτα θεμελίωση του «εργατικού κράτους» επί του προλεταριάτου. Επιπλέον, δεν μπορούμε να μην λάβουμε υπόψη μας, όταν μελετάμε την «Πλατφόρμα», από ποιους γράφτηκε. Η Πλατφόρμα δεν επρόκειτο για μια προγραμματική και οργανωτική πρόταση γραμμένη από κάποιους αποκομμένους θεωρητικούς. Τα μέλη της DeloTruda έζησαν από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα της Μπολσεβίκικης Εξουσίας στην Ρωσία, την αιματηρή κατάπνιξη του αναρχικού κινήματος, καθώς και τις εσωτερικές αδυναμίες των αναρχικών, που αποτέλεσαν, όπως αναλύουν, παράγοντα ήττας και οπισθοχώρησης στην συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.
Ήταν, επιπλέον, και ενεργά υποκείμενα μέσα στην επαναστατική διαδικασία, όντας βασικοί συντελεστές στην Κοινωνική Επανάσταση στην Ουκρανία, συμβάλλοντας στην εφαρμογή των αναρχικών προταγμάτων, όπως την κοινωνικοποίηση της γης, με την διαχείριση να βρίσκεται στα χέρια των ίδιων των αγροτών. Παράλληλα, πολέμησαν στην πρώτη γραμμή των μαχών για την προάσπιση της επανάστασης τόσο ενάντια στις εθνικιστικές δυνάμεις της αντεπανάστασης όσο και απέναντι στον Κόκκινο Στρατό, οποίος εν τέλει την κατέστειλε.
Την δημοσίευση της «Πλατφόρμας» ακολούθησε ένας πυκνός και έντονος διάλογος μέσα στους κόλπους του παγκόσμιου αναρχικού κινήματος, ο οποίος έλαβε χώρα κατά κύριο λόγο μεταξύ 1926 – 1930. Τον διάλογο αυτό εκθέτουμε στο δεύτερο κεφάλαιο της έκδοσης μας, σε τρεις ενότητες. Αρχικά, την αλληλογραφία μεταξύ της Μαρίας Ισιντίν και του Πιοτρ Αρσίνοφ από την πλευρά της DeloTruda. Κατά δεύτερον, την αντιπαράθεση με τους «Συνθετιστές», η οποία κατέδειξε τις έντονες ιδεολογικές και οργανωτικές διαφωνίες μεταξύ της DeloTruda και της ομάδας των Ρώσων Συνθετιστών. Και στο τρίτο μέρος την αλληλογραφία μεταξύ του Ερρίκο Μαλατέστα από την μία και του Νέστορ Μάχνο και Πιοτρ Αρσίνοφ από την άλλη.
Αποφεύγοντας τους αναχρονισμούς, οι προτάσεις της «Πλατφόρμας» θεωρούμε πως αξίζουν να αναλυθούν και να συζητηθούν και στην σημερινή εποχή στην κατεύθυνση της οργανωτικής προοπτικής των αναρχικών δυνάμεων και του ρόλου που αυτές θα έχουν μέσα στις παρούσες ταξικές και κοινωνικές συνθήκες. Αν θέλουμε ένα αναρχικό κίνημα καταλύτη των εξελίξεων τότε θα πρέπει να ενσκύψουμε στα ζητήματα που τίθενται στην Πλατφόρμα και να αναζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους οι αναρχικές προτάσεις δεν κατάφεραν τον προηγούμενο αιώνα να εγκαθιδρυθούν σε μια μεγάλη γεωγραφική κλίμακα, ενώ και μεγάλα κινήματα υπήρξαν και μεγάλες επαναστάσεις υπήρξαν και στιγμές που ο αναρχισμός αποτέλεσε τον καθοδηγητικό τους αρωγό επίσης (όπως π.χ. στην Ισπανία) .
Θα πρέπει αρχικώς να τονίσουμε ότι η «Πλατφόρμα» δεν εισήγαγε προτάσεις «νέες» προς το αναρχικό κίνημα αλλά εξέλιξε ήδη κατατεθειμένες που είχαν αρχίσει να απομακρύνονται από τον πυρήνα της αναρχικής κοσμοθεώρησης εξαιτίας της ώσμωσης των αναρχικών με εξωγενή ρεύματα. Γι’ αυτό και τα μέλη της Delo Truda μιλούν για «χρόνια αποδιοργάνωση» του αναρχικού κινήματος αποδίδοντας τις αιτίες της στην αποθέωση της ατομικότητας και μια σειρά από θεωρητικές στρεβλώσεις στο εσωτερικό του. Ωστόσο, ο αναρχισμός είναι ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό και επαναστατικό κίνημα το οποίο γεννήθηκε μέσα στους κόλπους της πρώτης διεθνούς ένωσης των εργαζομένων και συστηματοποιήθηκε ως ταξικό κίνημα με επαναστατικό προσανατολισμό. Δεν είναι μια αστική φιλοσοφίας ζωής ούτε ένα δικαιωματικό και ρεφορμιστικό κίνημα ούτε προσφέρεται για να την εύρεση τάχα αντισυμβατικών lifestyle καταφυγίων για να την βγάλουμε «κοινοτικά» μέσα στον βάρβαρο καπιταλισμό. Ο αναρχισμός είχε, έχει και θα πρέπει να συνεχίσει να έχει ως σκοπό του την επαναστατική αναδιοργάνωση της κοινωνίας.
Με βάση αυτόν τον σκοπό λοιπόν τίθενται οι προτάσεις της «Πλατφόρμας». Αυτό που εισηγείται η Πλατφόρμα και ονομάζουμε σχηματικά «οργανωτικό δυισμό», δηλαδή την οργάνωση των αναρχικών τόσο σε μια αμιγώς αναρχική οργάνωση με ξεκάθαρη ταυτότητα και στρατηγικό στόχο, όσο και την οργάνωση τους στο κοινωνικό και ταξικό επίπεδο (π.χ. στον συνδικαλισμό, σε λαϊκές συνελεύσεις κλπ) η Delo Truda δεν το επινοεί εκ μηδενός αλλά το προεκτείνει από τον Μπακούνιν και την δράση των αναρχικών στην διεθνή ένωση των εργαζομένων. Εκεί ήταν, που πρωτοεφαρμόστηκε αυτή η ιδέα. Αφ’ ενός οι αναρχικοί ήταν μέλη της εργατικής ένωσης και αφ’ ετέρου συνασπίζονταν στην περίφημη «Συμμαχία», η οποία ήταν η πρώτη αναρχική οργάνωση στην ιστορία και είχε ένα σφιχτό πλαίσιο καταστατικών αρχών και ένα συγκεκριμένο επαναστατικό πρόγραμμα ως οδοδείκτη για την κοινωνία που προέτασσαν.
Από την άλλη ούτε η ιδέα του «επαναστατικού προγράμματος» πρωτοσυναντιέται στην Πλατφόρμα. Είναι γνωστή η απόφανση του Κροπότκιν ότι κάθε αγώνας οφείλει να έχει ξεκάθαρη διατύπωση του σκοπού του, ενώ όπως προείπαμε, η «Συμμαχία» ήταν μια οργάνωση θεμελιωμένη γύρω από ένα επαναστατικό πρόγραμμα. Μετά την «Πλατφόρμα» υπάρχει και το παράδειγμα του επαναστατικού προγράμματος της CNT το οποίο μάλιστα έμελλε να εφαρμοστεί σε ένα μεγάλο μέρος της Ισπανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι όποτε το αναρχικό κίνημα έπαιξε καίριο ρόλο στην επαναστατική ιστορία ήταν οργανωμένο και είχε ξεκάθαρη πρόταση.
Εν συνεχεία δύο άλλες έννοιες που εισάγει η Πλατφόρμα, είναι αυτές της «ιδεολογικής και τακτικής ενότητας» μέσα στο πλαίσιο της αναρχικής οργάνωσης. Ιδεολογική ενότητα πρώτα απ’ όλα σημαίνει συμφωνία ως προς τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά και τις αρχές της αναρχικής οργάνωσης. Αυτή η ιδέα αντιτίθεται στην πρόταση των συνθετιστών για μια οργάνωση που χωρούν αναρχικοί της ταξικής πάλης και ατομικιστές εξίσου. Όμως αν δεχτούμε ότι ο αναρχισμός είναι ένα ταξικό και επαναστατικό κίνημα, προϊόν της αντιεξουσιαστικής πτέρυγας του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, αυτό μας απομακρύνει από κάθε τέτοια αξίωση. Οι ατομικιστές δεν αγωνίζονται για την Κοινωνική Επανάσταση, δεν αναγνωρίζουν τον ταξικό χαρακτήρα του αναρχισμού και στις διάφορες εκδοχές τους αποζητούν την προσωπική ικανοποίηση έναντι της συλλογικής. Αυτή η λογική πατάει πάνω στην φιλελεύθερη και όχι πάνω στην σοσιαλιστική παράδοση. Αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως ένα άθροισμα ανταγωνιζόμενων ατόμων και μοιραία οδηγεί στην ανάγκη για εξουσία και ιεραρχία. Η σύμμειξη ταξικών και ατομικιστικών στοιχείων μέσα στον αναρχισμό έχει διαμορφώσει τις τελευταίες δεκαετίες αναρχικά κινήματα ταλανιζόμενα ως προς τους σκοπούς τους, κάνοντας τα συμπεράσματα της «Πλατφόρμας» ακόμα πιο επίκαιρα αλλά και δυστυχώς, να επιβεβαιώνονται, αφού η σύνθεση μεταξύ ετερόκλητων στοιχείων σε επίπεδο αρχών και στόχων δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα κίνημα ανατροπής με ξεκάθαρους σκοπούς όπως έλεγαν οι εκπρόσωποι του κινήματος μας ήδη από τα γεννοφάσκια του.
Η τακτική ενότητα πάλι, αφορά τον ενιαίο χαρακτήρα της οργάνωσης. Συνήθως οι αναρχικοί έχουμε μια τάση να αναγνωρίζουμε την ελευθερία του ατόμου ως αντιθετική προς την συλλογική ελευθερία, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε σε λογικές «ο καθένας να κάνει ότι γουστάρει». Αντίστοιχα όμως αυτή η άποψη είναι βγαλμένη μέσα από τα σπλάχνα της αστικής και φιλελεύθερης θεωρίας. Ο αναρχισμός όπως υπογράμμιζε και ο Μπακούνιν «βλέπει» την ελευθερία όλων ως προϋπόθεση για την ελευθερία του καθενός και όχι το ανάποδο. Μια οργάνωση ή ένα κίνημα στο οποίο ο καθένας κάνει ότι γουστάρει συνεπάγεται των ανταγωνισμό των «εγώ», την ιεραρχία μεταξύ δυνατότερου και πιο αδύναμου, την πλήρη επίσης αναποτελεσματικότητα. Στον αντίποδα μια οργάνωση και ένα κίνημα των οποίων τα μέλη (και όχι τα ξεκομμένα άτομα) εκφράζονται μέσα από την συλλογική συμφωνία την οποία από κοινού έχουν συνδιαμορφώσει, μπορούν τόσο να συνεργάζονται αλληλέγγυα, όσο και να μην χάνουν τα προσωπικά τους γνωρίσματα μέσα στις συμπληγάδες ενός αέναου ανταγωνισμού ετερόκλητων ιδεών όπως τότε ήθελαν οι συνθετιστές ή σήμερα οι θιασώτες τους, που υποστηρίζουν ότι ο αναρχισμός δεν είναι ιδεολογία αλλά μια «γενική ιδέα» που ο καθένας την ορίζει όπως γουστάρει (ακόμα και δανειζόμενος εργαλεία, θεωρίες και προτάγματα αντίπαλων κινημάτων).
Η ιδεολογική και τακτική ενότητα μέσω της οποία ορίζεται ο ενιαίος χαρακτήρας στην θεωρία και στην πράξη της οργάνωσης, βρίσκει το αντίκρισμα της στην «συλλογική ευθύνη» που εισηγείται η «Πλατφόρμα». Η συλλογική ευθύνη αφορά την σχέση του μέλους με την οργάνωση ως μια αδιαίρετη ενότητα η οποία εκφράζεται μέσω της αρχής «κάθε μέλος υπεύθυνο για την οργάνωση, όλη η οργάνωση υπεύθυνη για το κάθε μέλος». Αν και έχουν υπάρξει παρερμηνείες πάνω σ’ αυτό το χωρίο της «Πλατφόρμας» η ιδέα που συνάγεται θεωρούμε ότι είναι σπουδαία. Αν κάθε μέλος είναι υπεύθυνο για την οργάνωση και το ανάποδο, τότε έχουμε την πλήρη αποτύπωση της αρχής της ισότητας η οποία δεν χάνεται στο βωμό μιας διάκρισης ατόμου / οργάνωση ως μια διαζευκτική σχέση, αλλά το υψηλότερο βάθρο της αντι – ιεραρχικής διάρθρωσης, κατά την οποία όλοι είναι υπεύθυνοι για το συλλογικό, όλοι υπεύθυνοι για το «ατομικό» χωρίς να «χάνεται» ή να υποτάσσεται το ένα στο άλλο. Ας αντιπαραβάλλουμε την μαρξιστική-λενινιστική κομματική πειθαρχία από την μία και την φιλελεύθερη αποθέωση του ατόμου από την άλλη, για να καταλάβουμε την ουσία της πιο πάνω αρχής.
Τέλος η «Πλατφόρμα» μιλάει για φεντεραλισμό, ένα θεμελιακό γνώρισμα του αναρχισμού, το οποίο αντιτάσσεται στον συγκεντρωτισμό. Ωστόσο, σημειώνουν τα μέλη της Delo Truda, ο φεντεραλισμός και η αυτονομία (π.χ. μιας ομάδας ή μιας περιοχής) δεν μπορεί να νοείται ως αυτονόμηση από το όλον. Ας σκεφτούμε την κοινωνία που προτάσσουμε. Ένα σπουδαίο αναρχικό ρητό είναι αυτό που λέει «ο τρόπος που οργανωνόμαστε στο σήμερα θα πρέπει να προεικονίζει την κοινωνία που οραματιζόμαστε». Κάποτε οι αναρχικοί μιλούσαν για κοινότητες αυτάρκειας έχοντας κατά νου τις αγροτικές κοινωνίες τις οποίες ζούσαν. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί σήμερα; Ασφαλώς όχι. Ας σκεφτούμε μόνο τι θα σήμαινε για την πόλη η αυτονόμηση μιας επαρχίας για το όλον του κοινωνικού βίου. Όπως δεν θα μπορούσε η κοινωνία της πόλης να επιβιώσει χωρίς τα γεωργικά αγαθά έτσι δεν θα μπορούσε και μια επαρχία να ζήσει χωρίς τα βιομηχανικά. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει μια αναρχική πολιτική οργάνωση της οποίας η κάθε περιφέρεια θα ήταν πλήρως αυτονομημένη και θα έκανε ότι ήθελε κόντρα στο συλλογικό;
Όπως σημειώνουμε και στα κείμενα μας που περιέχονται στην έκδοση, τα πιο πολυσυζητημένα χωρία της «Πλατφόρμας», είναι αυτά που περιγράφουν τα χαρακτηριστικά της δομής της αναρχικής οργάνωσης και κυρίως οι πιο πάνω έννοιες. Είναι λανθασμένη αυτή η προσέγγιση. Η οργάνωση δεν είναι παρά το επιστέγασμα του προγράμματος και του προτάγματος, το αποτέλεσμα της πρότασης και όχι η ίδια η πρόταση.
Αν σήμερα επιμένουμε για την σημασία της αναρχικής οργάνωσης αυτό καθόλου δεν σχετίζεται με εμμονές δικές μας σε οργανωτικές φόρμουλες. Είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε στην κατεύθυνση της οργάνωσης για να ενοποιήσουμε δυνάμεις γύρω από έναν σκοπό και γύρω από ένα επαναστατικό πρόγραμμα που θα προωθήσουμε βαθιά μέσα στην ταξική πάλη. Το πρόγραμμα αυτό, σύγχρονο και δομημένο πάνω στην σημερινή κοινωνία, θα είναι η πυξίδα του αγώνα μας, χωρίς την οποία οτιδήποτε κάνουμε είτε είναι καταδικασμένο στην αφομοίωση από τις διαχειριστικές δυνάμεις του συστήματος, είτε είναι καταδικασμένο να αφορά μόνο την αυτοαναφορικότητα του πολιτικού μας χώρου.
Η συλλογικότητα μας, προτείνει την οργάνωση κάθε συντρόφου και κάθε συντρόφισσας για να βαδίσουμε προς την προοπτική της γενικής αναρχικής οργάνωσης. Βασιζόμενοι στο τώρα επεξεργαζόμαστε τις προτάσεις του παρελθόντος και όχι για λόγους ικανοποίησης φιλοσοφικών στοχασμών. Αυτό τον σκοπό υπηρετεί η έκδοση μας πέρα από την αδιαμφισβήτητη ιστορική και θεωρητική αξία της «Πλατφόρμας» και του διαλόγου που την συνόδευσε. Γι’ αυτό και η συζήτηση που θα ακολουθήσει θέλουμε να κοιτάει περισσότερο στο τώρα και στο αύριο παρά στο παρελθόν χωρίς να παραγνωρίζουμε την σημασία που έχει για εμάς σήμερα η κριτική του ανάγνωση και η άντληση συμπερασμάτων.
