[Σημείωση: τα δύο αποσπάσματα που ακολουθούν από την ιστορική απάντηση του Μιχαήλ Μπακούνιν στον Σεργκεί Νετσάγιεφ πιστοποιούν δύο σημαντικά γεγονότα. Το πρώτο και σπουδαιότερο, είναι η οριστική διάψευση του μύθου ότι η «Κατήχηση του Επαναστάτη» συντάχθηκε σε συνεργασία Μπακούνιν-Νετσάγιεφ όπως αποδεικνύεται στο πρώτο απόσπασμα και στην μεταφραστική σημείωση που το συνοδεύει. Κατά δεύτερον, γίνεται εμφανές, μέσα από το δεύτερο απόσπασμα, ότι ο Μπακούνιν όχι μόνο δεν συμφώνησε εν τέλει με τον Νετσάγιεφ και τις πρακτικές του, αλλά και ότι ουδέποτε ξεγελάστηκε από τις ραδιουργίες του.]
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ: «Η παραγνώριση των ανθρώπων σας οδηγεί αναπόφευκτα σε λανθασμένους υπολογισμούς. Απαιτείτε και περιμένετε πάρα πολλά από αυτούς φορτώνοντας τους με καθήκοντα που ξεπερνούν τις δυνάμεις τους, επειδή πιστεύεται ότι όλοι πρέπει να έχουν το ίδιο πάθος με εσάς. Επιπλέον, δεν πιστεύετε καθόλου σε αυτούς και γι’ αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη σας το πάθος που εγείρεται σε αυτούς, τις τάσεις που διαμορφώνουν όπως και την ειλικρίνεια των βλέψεων τους για τους ίδιους σκοπούς με τους δικούς σας. Και προσπαθείτε να τους κρατάτε κάτω από την επιρροή σας, να τους τρομοκρατείτε, να τους συνδέετε με περιττούς ελέγχους που τις πιο πολλές φορές δεν επιτυγχάνουν τον σκοπό τους, προκειμένου να μη μπορούν να ξεφύγουν πια από την στιγμή που θα πέσουν στα χέρια σας. Κι όμως, ελευθερώνονται συνεχώς όσο δεν αλλάζετε τον τρόπο που δράτε, όσο δεν μπορείτε να βρείτε σ’ αυτούς τον λόγο της συμμαχίας τους μαζί σας. Θυμάστε πόσο ενοχληθήκατε όταν σας είπα ότι είστε ένας abrek και η κατήχηση σας κατήχηση abreki*.»
«Δεν ενοχλούμουν καθόλου που σας έβλεπα να μεγαλοποιείτε συνεχώς τις δυνάμεις σας: αυτό είναι κάτι φυσικό, συχνά ωφέλιμο και μερικές φορές τολμηρό σε όλους τους συνωμότες. Είναι βέβαιο όμως ότι οι προσπάθειες που κάνατε για να μας ξεγελάσετε αποδείκνυαν ότι δεν καταλαβαίνετε τους ανθρώπους. Μου φαίνεται πως από τις συζητήσεις μας θα έπρεπε να καταλάβετε ότι, για να με κερδίσετε, δεν χρειαζόταν να μου δώσετε αποδείξεις για την ύπαρξη μιας οργανωμένης και υπαρκτής δύναμης, αλλά μόνο για την ακλόνητη και σαφή θέληση να δημιουργήσετε μια τέτοια.»
*Από τη φράση αυτή του Μπακούνιν αποδεικνύεται ολοκάθαρα ότι η Κατήχηση του Επαναστάτη ήταν έργο του Νετσάγιεφ και όχι δικό του. Ο abrek είναι βουνίσιος κάτοικος του Καυκάσου που τον έχουν διώξει από την φυλή του και έχει πάρει όρκο για αιματηρή εκδίκηση. Κατ’ επέκταση, η λέξη σημαίνει τον αγωνιστή που αντλεί θάρρος από την απόγνωση.
Τα δύο αποσπάσματα και η σημείωση έχουν αλιευθεί από την σχετική έκδοση του Πανοπτικόν.
