Ο Φομά Κοζίν γεννήθηκε στην Κατερινόβκα της σημερινής Ουκρανίας, στην περιοχή Μαρίνσκυ της λεκάνης του Ντονμπάς. Είναι γνωστό ότι το Δεκέμβρη του 1918 διοικούσε ένα απόσπασμα του Κόκκινου στρατού με αναρχικές αναφορές. Πιθανότατα πήρε μέρος στην επιδρομή ανταρτών ανθρακορύχων, υπό τη διοίκηση του Ιβάν Γκρηγκόριεβιτς Τσάπλιν το Νοέμβρη του 1918 στην περιοχή Μπαχμούτ, ενάντια στο σύνταγμα του Χετμάνου* Σκοροπάντσκυ.
Στις αρχές του 1919 βρέθηκε να διοικεί ένα απόσπασμα πολυβολητών του 13ου Συντάγματος του Κόκκινου στρατού, όπου σύντομα πήρε προαγωγή κι έγινε διοικητής ταξιαρχίας. Ωστόσο απέρριψε τα σχέδια του Τρότσκυ για τη δημιουργία ενός τακτικού στρατού καθώς επίσης και το μαχητικό κομμουνισμό του Λένιν. Στις 20 Ιούνη του 1919 αυτομόλησε απ’το απόσπασμά του για να ενταχθεί στους Μαχνοβίτες.
Οι μπολσεβίκοι έστειλαν ξωπίσω του ένα ειδικό απόσπασμα καταδίωξης στις 27 Ιούνη, διοικούμενο από τον Μεντβέντεφ και τον κομισάριο Αντόνωφ. Στην προσπάθειά τους να συλάβουν τον Κοζίν, αιχμαλωτίστηκαν και εκτελέστηκαν από ενόπλους.
Η ένταξη του Κοζίν στους Μαχνοβίτες αποτέλεσε σημαντικό πλεονέκτημα για τους δεύτερους, καθώς ήταν ένας καταρτισμένος αντάρτης διοικητής και γνώστης τακτικών μάχης. Κατείχε ρόλο-κλειδί στη συντριβή του Λευκού στρατηγού Ντένικιν στη μάχη της Περεγκόνοβκα, το φθινόπωρο του 1919. Η μάχη έλαβε χώρα έξω από το χωριό Περεγκόνοβκα στις 27 Σεπτέμβρη, ώρα 2π.μ.
Ο Κοζίν με περίπου 100 τατσάνκες (ιππήλατες άμαξες εξοπλισμένες με πολυβόλα) από κοινού με άλλες Μαχνοβίτικες μονάδες, νίκησε μια δύναμη 20.000 ανδρών, καταφέρνοντάς τους βαριές απώλειες. Συγκεκριμένα τη λεγόμενη “Μεραρχία των Ντόπιων”, αποτελούμενη από Τσετσένους, η οποια υπέστη μεγάλες απώλειες. Αργότερα η δύναμη του Κοζίν έφτασε τη “Μεραρχία των Ντόπιων” κοντά στο Αικατερινόβσκ. Δυο συντάγματά τους εξολοθρεύτηκαν εντελώς από τα πολυβόλα ενώ μια επίθεση με σπαθιά τους αποτελείωσε. Οι δυνάμεις του Κοζίν έχασαν 40 μαχητές μόνο. Ακολούθησε άλλη μια Μαχνοβική επίθεση στα Τσετσενικά συντάγματα κοντά στο Αικατερίνοσλαβ, μετά από την οποία η “Μεραρχία των Ντόπιων” έπαψε να υφίσταται.
Στις 12 Απρίλη του 1920 ο Κοζίν έστησε μια μονάδα αυτοάμυνας στη γενέτειρά του το Μαρίνσκυ, απότελούμενη από 100 καβαλάρηδες και 30 τατσάνκες. Στις 15 Μαίου ενώθηκε με το κύριο στρατιωτικό σώμα των Μαχνοβιτών για μια επιδρομή στα βόρεια της περιοχής του Ντόνετσκ.
Επιστρέφοντας από την επιδρομή αυτή, ο Κοζίν επιτέθηκε στους Μπολσεβίκους και, αμέσως μετά -αφού οι Μαχνοβίτες συμμάχησαν ξανά μαζί τους, επιτέθηκε στις δυνάμεις του βαρώνου Βράνγκελ παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη συντριβή τους. Ο Κοζίν κινήθηκε μαζί με άλλους Μαχνοβίτες στην Κριμαία όπου νίκησαν τα συντάγματα που διοικούσε ο Μπαρμπόβιτς, καταστρέφοντάς τα εντελώς. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στον Κόκκινο στρατό να προελάσει γρήγορα, μετατρέποντας τη συντεταγμένη υποχώρηση του Βράνγκελ σε συντριβή.
Όταν οι Μπολσεβίκοι κήρυξαν ξανά παράνομους τους Μαχνοβίτες, ο Κοζίν διέλυσε το απόσπασμά του και δραστηριοποιήθηκε συνομωτικά στην περιοχή της γενέτειράς του. Ήδη από τις 15 Φλεβάρη όμως, μονάδες της Τσεκά τον καταδίωκαν στη γειτονιά του. Ένα μήνα μετά ο Κοζίν σχημάτισε ένα απόσπασμα αποτελούμενο από 120 καβαλάρηδες και 12 πολυβόλα, πέρασε μέσα από την περιοχή του Γκρισίνσκυ και κατέλαβε εύκολα το χωριό Μπογκογιαβλεσκόυ. Παρόλα αυτά, αναγκάστηκε να φύγει με την 7η Μεραρχία Ιππικού του Κόκκινου στρατού να τον καταδιώκει στενά.
Στην Στύλα οι μονάδες του Κοζίν κατέστρεψαν τις τοπικές αρχές και εκτέλεσαν το στρατιωτικό κομισάριο και 12 αστυνομικούς. Ο Κοζίν κινήθηκε προς το Ταγκανρόγκ προκειμένου να ενωθεί με τους εκεί αντάρτες. Αμέσως μετά όμως ο Κοζίν άλλαξε τα σχέδιά του και κινήθηκε για να καταλάβει το Σταρομπέσεβο. Εκεί, το 6ο Εργατικό σύνταγμα που διοικούσε ο Γκολοντάεφ και είχε αποστολή να καταστρέψει τα αποσπάσματα των Μαχνοβιτών, υπέστη βαριά ήττα και εκδιώχθηκε προς την περιοχή Μαρίνσκυ. Τότε ο Κοζίν χώρισε το απόσπασμά του στα δυο. Ένα τμήμα 80 καβαλάρηδων πήγε στο Ποκροβσκόυ ενώ ο Κοζίν με 200 καβαλάρηδες και 7 πολυβόλα κινήθηκε προς τη Γκαλιτσινόβκα.
Μετά απ’αυτά ο Κοζίν εγκατέλειψε την περιοχή του Ντόνετσκ για να επιστρέψει αργά το Μάρτη πραγματοποιώντας επιδρομές. Νωρίς τον Απρίλη ο Κοζίν ενώθηκε με τις Μαχνοβικές μονάδες του Φεντόρ Στσους και Σαβόνωφ. Στις 8 Απρίλη καθηλώθηκαν από ένα σύνταγμα της Τσεκά και ηττήθηκαν σε μια καταστροφική μάχη. Έχασαν 21 αντάρτες ενώ 2 σημαίες κατασχέθηκαν από τους άνδρες της Τσεκά. Μια μαύρη, με το σύνθημα της 24ης Ομάδας Μαχνοβιτών Ανταρτών της Μαριούπολης “Ελευθερία ή Θάνατος!” και μια κόκκινη που έγραφε “Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός – Υπερασπιστής της Κοινωνικής Επανάστασης”. Οι ηττημένοι Μαχνοβίτες κατέφυγαν στις πλημμυρισμένες από τον ποταμό Δνείπερο περιοχές.
Σύντομα ο Κοζίν επέστρεψε στο Ντονμπάς μοιράζοντας φυλλάδια που καλούσαν σε συνέδριο των Σοβιέτ. Ηττήθηκε ξανά στη Νοβοαλεξαντρόβκα και σε αντίποινα επιτέθηκε στον 7ο λόχο του 76ου συντάγματος.
Σε συνεργασία με άλλους Μαχνοβίτες διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του Στσοους και Κυριλένκο, ο Κοζίν δημιούργησε μια δύναμη αποτελούμενη από 600 καβαλάρηδες και 100 τατσάνκες, που πραγματοποιούσε επιδρομές στην περιοχή του Τσέρνιγκοβ και μετά στην Πολτάβα.
Υπάρχουν δυο εκδοχές σχετικά με το θάνατό του. Η μια, σύμφωνα με το Βίκτορα Μπιελάς, λέει ότι τραυματίστηκε σοβαρά στην ουροδόχο κύστη τον Ιούλη του 1921. Νοσηλεύτηκε με ψεύτικα στοιχεία τον Αύγουστο στο νοσοκομείο του Ταγκανρόγκ, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή πάνω στο χειρουργικό τραπέζι. Η άλλη εκδοχή λέει πως τραυματίστηκε στη μάχη τον Ιούνη του 1921 και αυτοκτόνησε για να μη συληφθεί.
*Χετμάνος (Hetman): Τίτλος ευγενείας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που απέδιδαν σε στρατιωτικούς διοικητές. Βαρώνος.
-Μετάφραση από το ιστολόγιο “Machnovchina” του άρθρου του Nick Heath
