Κριτική βιβλίου: Zoe Baker “Means and Ends: The revolutionary practice of anarchism in Europe and the United States”
Το βιβλίο της Zoe Baker “Means and Ends: The revolutionary practice of anarchism in Europe and the United States” (Μέσα και σκοποί: Η επαναστατική πρακτική του αναρχισμού στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες) είναι ένα νέο βιβλίο που εκδόθηκε από τον AK Press. Το βιβλίο Means and Ends εστιάζει στη θεωρία και την πρακτική του αναρχισμού κατά την περίοδο 1868-1939. Αν και περιορίζεται από την περιοδική και γεωγραφική προσέγγιση, το Means and Ends είναι αναζωογονητικό στην προσέγγισή του σε σύγκριση με προηγούμενες ιστορίες του αναρχισμού. Η Μπέικερ, όπως ο Felipe Correa και ο Robert Graham, θεμελιώνει τον αναρχισμό στην πραγματική ιστορία και πρακτική του. Με το να μην αντιλαμβάνεται τον αναρχισμό ως μια αφηρημένη θέση εναντίωσης στην ιεραρχία και το κράτος ξεπερνά τις αδυναμίες διαφόρων φιλελεύθερων και μαρξιστών ιστορικών που έχουν επίσης γράψει για το θέμα.
Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει επίσης στο να διερευνηθούν οι αποχρώσεις των συζητήσεων εντός του αναρχικού κινήματος, αποτρέποντας την παρουσίαση των συνηθισμένων αχυρανθρώπων. Ο αναρχισμός γίνεται έτσι κατανοητός ως ένα σοβαρό, συνεκτικό κίνημα και ιδεολογία. Για την Baker ο αναρχισμός έχει τις ρίζες του στο πρώιμο εργατικό κίνημα της Πρώτης Διεθνούς. Σημειώνει πώς ο αναρχισμός προέκυψε από τη ρήξη με τον αμοιβαιότητα και άλλα σοσιαλιστικά ρεύματα. Κατά τη διαδικασία αυτή ανασύρονται από την αφάνεια οι επικρίσεις του Joseph Dejacque στον Προυντόν, και συγκεκριμένες καθοριστικές στιγμές, όπως τα Συνέδρια της Βασιλείας και του St Imier ξεχωρίζουν για τη σημασία τους. Αφού καθορίζει την ιστορική ανάδυση του αναρχισμού, η Baker εντοπίζει τις διαφορές μεταξύ του “μαζικού” και του “εξεγερσιακού” αναρχισμού, προτού εμβαθύνει σε συγκεκριμένες στρατηγικές και οργανωτικές συζητήσεις.
Η Baker δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ιστορία και την πρακτική των διαφόρων επαναλήψεων του συνδικαλισμού ως μαζικής στρατηγικής εστίασης του αναρχικού κινήματος. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί ιδιαίτερο σημείο αναφοράς του βιβλίου, διερευνώντας τις διαφορές στη θεωρία και τη στρατηγική μεταξύ αναρχικών και συνδικαλιστών και αναδεικνύοντας την πρακτική, ιστορική εφαρμογή μιας μεθοδολογίας βασισμένης στη μαζική πάλη και τα συνδικάτα. Πολύ μελάνι έχει χυθεί για τον συνδικαλισμό στο παρελθόν, συνήθως με τρόπο που συσκοτίζει όσο και ξεκαθαρίζει. Αν και το Means and Ends δεν είναι τόσο λεπτομερές όσο ένα έργο ειδικά αφιερωμένο στο θέμα, η προσέγγιση της Bakers για τον συνδικαλισμό και τη σχέση του με τον αναρχισμό είναι σαφής και συνοπτική και χρησιμεύει επαρκώς για να διαλύσει τη σύγχυση και τις κοινές μυθολογίες.
Επεκτείνοντας τις συζητήσεις γύρω από τον συνδικαλισμό, η Baker ασχολείται επίσης με την ιστορία της “Ειδικής Αναρχικής Οργάνωσης”. Προχωρώντας από τον Μπακούνιν στον “συνθετισμό” και στη συνέχεια στην “Πλατφόρμα”, η Baker αποδεικνύει ότι η ύπαρξη μιας ειδικά πολιτικής, επαναστατικής οργάνωσης ως συμπλήρωμα της μαζικής οργάνωσης ήταν μια συνεπής αναρχική στρατηγική σε όλη την ιστορία του κινήματος. Και πάλι, η προσέγγισή της στο θέμα είναι χρήσιμη, καθώς σπάνια προσεγγίζεται επαρκώς από τους ιστορικούς. Η ανάλυση της Baker για την “αόρατη δικτατορία” του Μπακούνιν είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και η ενασχόλησή της με τη λεγόμενη συζήτηση Μάχνο-Μαλατέστα γύρω από την “Πλατφόρμα” είναι διευκρινιστική.
Αν υπάρχουν ελαττώματα στο βιβλίο είναι αυτά: Οι περιορισμοί της ενασχόλησης μόνο με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τους οποίους η ίδια η Baker αναγνωρίζει ανοιχτά. Υπάρχουν αναφορές σε αναρχικούς σε χώρες όπως το Μεξικό, η Ιαπωνία και η Κίνα. Οργανώσεις σε όλη τη Νότια και Κεντρική Αμερική, όπως η Περιφερειακή Εργατική Ομοσπονδία της Αργεντινής (FORA), θίγονται, αν και με μικρή επέκταση. Θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει σχετικά με τους συγκεκριμένους αναρχικούς στους οποίους η Baker επιλέγει να εστιάσει ή μάλλον να μην εστιάσει. Για παράδειγμα, ο Μεξικανός επαναστάτης Ricardo Flores Magon έζησε για ένα διάστημα στις ΗΠΑ και κατά τη διάρκεια της μεξικανικής επανάστασης οι αναρχικοί πηγαινοέρχονταν μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού. Πολλά από τα έργα του Magon είναι διαθέσιμα στα αγγλικά, γεγονός που καθιστά την παράλειψη αυτή ενδιαφέρουσα. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι αυτά μειώνουν μαζικά το έργο. Μια πιο σφαιρική ιστορία αυτού του διαμετρήματος θα απαιτούσε όχι μόνο όγκο συγγραφής αλλά και την ικανότητα κατανόησης πολλαπλών γλωσσών και πρόσβαση σε πολύ περισσότερες πηγές. Αυτό θα ήταν μια μη ρεαλιστική προσδοκία για ένα άτομο. Αυτό που πέτυχε η Baker με τους πόρους και τα μέσα που είχε στη διάθεσή της είναι εντυπωσιακό.
Ομοίως με το γεωγραφικό ζήτημα, η περιοδολόγηση αποκλείει την ενασχόληση με πιο σύγχρονες αναρχικές θεωρίες, αν και υπάρχουν αναφορές σε σύγχρονες αναρχικές θεωρίες στο συμπέρασμα που χρησιμεύουν για να δείξουν στον αναγνώστη τη σωστή κατεύθυνση. Οι κατηγοριοποιήσεις που χρησιμοποιεί η Baker, όπως ο “μαζικός” και ο “εξεγερσιακός αναρχισμός” ή ο “συνδικαλισμός συν” (syndicalism plus”, μπορεί επίσης να απλοποιούν υπερβολικά τα πράγματα. Οι Ιταλοί “εξεγερσιακοί” αναρχικοί στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, συχνά εντάσσονταν επίσης σε μαζικά συνδικαλιστικά σωματεία. Παρ’ όλα αυτά, αυτές είναι χρήσιμες κατηγορίες για να κατανοήσουμε την ιστορία με μια βασική έννοια, και η Baker υπερασπίζεται καλά τα επιχειρήματά της.
Η γραφή της Baker είναι εξαιρετικά σαφής. Στην πραγματικότητα, όποιος είναι εξοικειωμένος με τα βίντεό της στο YouTube πιθανώς να μην μπορεί να μην ακούσει τη φωνή της να διαβάζει το κείμενο στο μυαλό του. Ίσως να υπήρχε η ευκαιρία για περισσότερη ρητορική άνθηση στο Means and Ends για να γίνει η ανάγνωση πιο απολαυστική. Αλλά δεδομένου ότι το Means and Ends δεν είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει μια γραμμική “ιστορική αφήγηση”, το πιο σημαντικό είναι η σαφήνεια με την οποία παρουσιάζονται η πρακτική και οι ιδέες των ιστορικών θιασωτών του αναρχισμού.
Για κάποιον που είναι εξοικειωμένος με μεγάλο μέρος της ιστορίας που παρουσιάζεται, το βιβλίο δεν είναι ίσως το πιο συναρπαστικό έργο, αλλά είναι εξαιρετικά ικανοποιητικό να βλέπει κανείς την ιστορία του αναρχισμού να παρουσιάζεται ορθολογικά και συνεκτικά. Αποτελεί ωστόσο μια απίστευτα καλή εισαγωγή για όσους είναι νέοι στην ιστορία της αναρχικής θεωρίας και πρακτικής.
Το Means and Ends θα γίνει αναμφίβολα ένα πρότυπο ιστορικό κείμενο για τον αναρχισμό, ανώτερο από προηγούμενες προσπάθειες συγγραφέων όπως οι Woodcock και Marshall, ή ακόμα και οι van der Walt και Cappelletti.1 Το Means and Ends εντάσσεται σε μια σειρά άλλων πιο σοβαρών και επιστημονικών έργων για τον αναρχισμό τα τελευταία χρόνια, όπως αυτά των Danny Evans, Jim Yeoman, Constance Bantman, Agustin Guillamon και Troy Kokinis.
Το Means and Ends θα ενδιαφέρει όποιον θέλει να κατανοήσει με σοβαρότητα την ιστορία και την πρακτική του αναρχισμού. Το έργο της Baker θα αποτελέσει αναμφίβολα ένα καθοριστικό κομμάτι της βιβλιογραφίας για το αναρχικό κίνημα.
Με αυτό εννοώ ότι τόσο ο Woodcock όσο και ο Marshall υιοθετούν τη “φιλελεύθερη” ανάλυση του αναρχισμού, όπου αυτός ορίζεται από μια αόριστη αντίθεση στην εξουσία. Το βιβλίο του Van der Walts “Black Flame”, δυστυχώς αμαυρώνεται από τη συσχέτιση με τον Michael Schmidt, αλλά και προσπαθεί να στριμώξει ανθρώπους όπως ο James Connolly στην κατηγορία του συνδικαλιστή παρά τις σαφείς κρατικοσοσιαλιστικές του απόψεις. Το βιβλίο του Cappelletti “Ο αναρχισμός στη Λατινική Αμερική”, αντίθετα, δεν πάσχει από κανένα από τα παραπάνω ελαττώματα, ωστόσο είναι εξαιρετικά στεγνό και ουσιαστικά αποτελεί ένα σημείο προς σημείο χρονολόγιο του αναρχισμού σε διάφορα έθνη της Λατινικής Αμερικής.
* Tο κείμενο δημοσιεύτηκε εδώ: https://geelonganarchists.org/2023/09/30/book-review-zoe-bakers-means-and-ends-the-revolutionary-practice-of-anarchism-in-europe-and-the-united-states/
Κριτική από τον Tommy. Απόδοση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
